اخبار باشگاه اقتصاددانان

این روزها سوالی مطرح شده مبنی بر اینکه با وجود افزایش حجم نقدینگی چرا هیچ اثری از این پول در جامعه دیده نمی‌شود. بخشی از پاسخ به ترازنامه بانک‌ها برمی‌گردد، ضمن آنکه با بررسی ترازنامه بانک‌ها نه‌تنها سوال فوق پاسخ داده می‌شود، بلکه علل بسیاری از معضلات اقتصادی دیگر نیز روشن می‌شود. البته برای درک بهتر با یک مثال تغییرات ترازنامه بانک‌ها قدم به قدم تصریح شده و در مواردی از برخی فروض استفاده خواهد شد.

اگر به صورت مستمر اخبار اقتصادی کشور را دنبال کرده باشید، حتما‌‌‌ در روزهای اخیر خبر بسته شدن درگاه پرداخت‌‌‌یارها و سکوهای رمزارزی توسط بانک مرکزی با ادعای کنترل سرعت گردش پول توجه شما را به خود جلب کرده است. حال این سوال پیش می‌‌‌آید که آیا این رفتار تاثیری بر سرعت گردش پول دارد؟‌‌‌ در این متن کوتاه قصد داریم به این موضوع بپردازیم.

با سقوط بشار اسد، گروه هیئت تحریرالشام، رهبری سوریه را به دست گرفته است. تغییرات جدید در سوریه، معادلات سایر کشورها را نیز تغییر خواهد داد. بی‌تردید این تغییرات باعث تغییر در گروه‌های همکار در منطقه خواهد شد. تا زمانی که دولت مستقر در سوریه اختیار کامل امور را به دست نگیرد، گمانه‌زنی‌ها در مورد روابط بین‌الملل این کشور در دوره پسااسد ادامه خواهد داشت.

بورس تهران پس از گذر از روزهای طلایی برندسازی، از سال ۹۹ افت‌‌‌وخیزهای بسیاری را سپری کرده است، اما در هفته‌‌‌های اخیر، فعالان بازار سرمایه روندی امیدبخش را مشاهده کردند. با اینکه قرار گرفتن شاخص اصلی بازار در آستانه ۳میلیون واحد، باعث امیدواری بسیاری از فعالان شده است، دامنه نوسان محدود هنوز چالش‌‌‌های بسیاری دارد.

چندماهی است که بازار سهام ایران پس از هضم حجم انبوهی از عرضه در ۶ماه نخست سال، وارد روند صعودی شده و در شرایطی که همچنان بسیاری از مردم به دلیل تجربه تلخ افت شدید قیمت‌ها در سال ۹۹ و همچنین رونق بازارهای موازی نظیر سکه و طلا، با دیده تردید به روند صعودی بازار سهام نگاه می‌کنند، به رشد خود ادامه می‌دهد؛ تا جایی که نماگر اصلی این بازار در میانه دهمین ماه از سال ۱۴۰۳ در آستانه ۳میلیون واحدی شدن قرار دارد؛ رشدی که از یک‌میلیون و ۹۰۰‌هزار واحدی شروع شده و توانسته است پس از مدت‌ها تغییری جدی در ارزش معاملات خرد ایجاد کند. تقریبا همه فعالان باسابقه بازار سهام این روزها به افق پیش‌روی این بازار طی ماه‌های آتی خوش‌بین هستند و احتمالا کمتر کسی به خود زحمت می‌دهد تا در این جیک‌جیک مستان اندکی هم به فکر زمستان این بازار باشد؛ زمستانی که بنا بر تجربه تاریخی بازار هر بار که آمده، توانسته نقطه قوت روند صعودی را به نقطه ضعف آن تبدیل کند؛ نقطه‌ضعفی که هر بار مانند یک گسل عمل کرده و سودآوری پرتفوها در زمان رونق را از بین می‌برد. این گسل چیزی نیست جز دامنه نوسان.

یکی از کارکردهای مهم بازار، کشف قیمت کالاها و خدمات است که نظام تخصیص منابع را در اقتصاد سامان می‌دهد. کشف قیمت در بازارهای مالی از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که تحلیلگران نهادهای مالی برای کسب یک‌درصد بازدهی بیشتر، مدت‌‌‌ها روی تحلیل وضعیت سهام بنگاه‌‌‌ها کار می‌کنند. در کشور ما با آنکه درباره عوامل بنیادینی نظیر رشد نقدینگی و رشد سقف بودجه سخاوتمندانه عمل می‌شود، اما سیاستگذاران اقتصادی گاهی در برابر تعدیل سایر شاخص‌‌‌های اقتصادی با آن عوامل بنیادین مقاومت به خرج می‌دهند. در بازار سرمایه نیز برای پوشش تمام کاستی‌‌‌های سیاستگذاری از محدودیتی به نام «دامنه نوسان» استفاده می‌شود که با وجود برخی منافع زودگذر، آسیب‌‌‌های فراوانی به اساس بازار وارد آورده است.

به‌جرات می‌‌‌توان مهم‌ترین عیار ‌سنجیدن هر نظام اقتصادی را عملکرد آن نظام در کنترل و کاهش فقر در جوامع بشری دانست؛ عیاری قدرتمند که سره را از ناسره بدون نیاز به هیچ تفسیری جدا می‌کند. از این‌رو، هر نظام اقتصادی در تلاش است که فقر را ریشه‌‌‌کن کند و اگر در رسیدن به این امر موفق شود، آن را به‌عنوان نشان حقانیت خود فریاد بزند.

همه ما سال‌هاست که با مقوله‌‌‌ای به اسم خط فقر آشنا هستیم. این عدد همواره در کشور ما با نرخ‌‌‌هایی معرفی شده که مورد پذیرش عموم مردم نبوده است؛ چرا که گویای واقعیت‌‌‌هایی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌‌‌کنند نیست. اما در سطح جهانی برای مشخص کردن خط فقر نرخ موارد مشخصی را در نظر گرفته و آن‌ را محاسبه می‌‌‌کنند. خط فقر در سال ۲۰۲۴ براساس تعریف بانک‌جهانی ۲.۱۵دلار در روز (براساس برابری قدرت خرید سال ۲۰۱۷) تعریف می‌‌‌شود که تخمین زده می‌‌‌شود با این تعریف در سال ۲۰۲۴ تعداد ۶۹۲میلیون نفر پایین‌تر از این خط و در فقر شدید زندگی می‌‌‌کنند. این رقم برای نشان دادن اهداف توسعه پایدار در جهت سلامت همگانی و ریشه‌‌‌کنی فقر شدید استفاده می‌‌‌شود.

قرن‌‌‌هاست که فقر بخش جدایی‌‌‌ناپذیری از زندگی نسل بشر بوده است. انسان‌‌‌ها وجود فقر را بدیهی می‌‌‌پنداشتند؛ گویی یکی از قوانین خلقت و طبیعت ‌‌‌است؛ اما رفته‌‌‌رفته و با گذر زمان، با بهبود شرایط رفاهی و افزایش آگاهی انسان‌‌‌ها تصویر آرمانی زندگی در جهانی بدون فقر در ذهن انسان شکل گرفت و شکوفا شد.

دولت چهاردهم، در حالی که از دل انتخاباتی با مشارکت کمتر از ۵۰‌درصد واجدین شرایط روی کار آمده بود، با شعار وفاق ملی شروع به کار کرد. با اینکه در شروع به کار دولت، مختصات و گفتمان این شعار واضح نبود، انتظار عمومی بر پایه سخنرانی‌‌‌های دولت و نخبگان سیاسی نزدیک به دولت مبنی بر اینکه این وفاق با همه مردم خواهد بود و ۱۰۰‌درصد آحاد جامعه را در بر خواهد گرفت شکل گرفت.

اقتصاد ایران بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ با تشکیل حکومت جمهوری اسلامی ایران وارد مرحله دیگری از نوع حکومت و کارگزاران شد. قبل از انقلاب نیز سرشار از رانت‌ها و منابعی بود که دولت رانتیر سعی در توزیع و مدیریت آن داشت اما رفته‌رفته از این منابع رانتی در کشور کاسته شد و بعد از تحریم‌های دهه ۹۰ وکاهش صادرات نفتی درآمدهای حاصله رانتی نیز کاهش یافت.

برای معرفی ویژگی‌های اقتصاد هر استان می‌توان لیست بلندبالایی در نظر گرفت، ولی همیشه چند ویژگی اصلی هست که تمرکز روی آنها می‌تواند اثرات سرریز بیشتری داشته باشد. البته پارادایم‌های ما برای نگاه اجتماعی و عدالت‌طلبانه به اقتصاد ایجاب می‌کند که اثرات سرریز را بر کدام گروه‌ها دنبال کنیم.

تاریخ روابط ملت - دولت در جهان سوم، پر است از بی‌اعتمادی فزاینده بین دولت‌ها و ملت‌ها. در کشور ما نیز گروه‌گرایی، قوم‌گرایی و قبیله‌گرایی، خط‌محوری، باندبازی، خویشاوندپروری، دوست‌پروری، حامی‌پروری و... آفت جان دولت‌ها طی سال‌های اخیر بوده است و آثار مشهود آن، کاهش شدید سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی است.

ایران، به ترتیب بعد از میانمار و چین، سومین کشور جهان در زمینه محدودیت‌های اینترنتی است. محدودیت اینترنت، در دنیای امروز، می‌‌‌تواند با محدود کردن بسیاری از فعالیت‌‌‌های زیست‌طبیعی و حرفه‌‌‌ای انسان قابل مقایسه باشد.

در گذشته تجارت به شکل رو در رو انجام می‌‌‌شد، اما طی دهه‌‌‌های اخیر، تجارت پیشرفت بسیاری داشته است؛ به‌طوری که حجم وسیعی از مبادلات، دیگر چهره به چهره نیستند و بیشتر از طریق تلفن، پست یا کارت‌‌‌های اعتباری انجام می‌شوند. بازار نیز دچار تغییراتی شده و در بستر تجارت الکترونیک، نامحدود و بدون مرز است؛ به همین دلیل می‌‌‌توان آن را به جای محل بازار، فضای بازار نامید.

به‌عنوان فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی، می‌‌‌خواهم توجه شما را به مساله‌ای مهم جلب کنم که تاثیرات گسترده‌‌‌ای بر کسب‌وکارهای سنتی و خرد دارد؛ یعنی موضوع فیلترینگ اینترنت. فیلترینگ اینترنت، اگرچه ممکن است با اهداف مشخصی مانند حفظ امنیت ملی یا جلوگیری از انتشار محتوای نامناسب اجرا شود، ولی تبعات منفی گسترده‌‌‌ای بر کسب‌وکارها، به‌ویژه کسب‌وکارهای سنتی و خرد دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌‌‌پردازم.

از تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکارها بسیار گفته و نوشته شده است و آنچه قرار است امروز و در این مقال به آن بپردازیم، اثر انسداد کابل‌های اینترنتی بر کسب‌وکارهای سنتی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود. معمولا، زمانی که درباره اثر فیلترینگ صحبت می‌کنیم، اذهان عمومی بیشتر به سمت کسب‌وکارهایی که بر پایه اقتصاد دیجیتال هستند سوق پیدا می‌کند؛ چراکه این تصور غلط وجود دارد که تنها کسب‌وکارهای فناورانه از فیلترینگ آسیب می‌بینند و از آنجا که محیط کسب‌وکار در ایران بیشتر مبتنی بر فعالیت‌های سنتی است، کمتر از قطع اینترنت آسیب خواهند دید.