در گزارش اس‌‌‌اندپی گلوبال اثر تنشها در منطقه خاورمیانه بر تولید کشاورزی منطقه آمریکای جنوبی بررسی شد
تجارت زیر سایه ناامنی
واردات ایران از برزیل
ایران به‌‌‌عنوان یکی از واردکنندگان عمده محصولات کشاورزی، وابستگی قابل‌‌‌توجهی به برزیل و آرژانتین دارد. بر اساس داده‌‌‌های بخش حملونقل دریایی اس‌‌‌اندپی گلوبال، ایران از ابتدای ژوئیه ۲۰۲۴ تا ۱۶ ژوئن ۲۰۲۵، حدود ۹۵درصد از ۴.۹میلیون تن ذرت وارداتی خود را از برزیل تامین کرده است. این حجم، ۱۱درصد از کل صادرات ذرت برزیل در سال ۲۰۲۴ را تشکیل می‌دهد و ایران را به سومین واردکننده بزرگ ذرت این کشور تبدیل کرده است. جرالدوی ایزولدی، متخصص آینده کشاورزی در شرکت Terra Investimentos تاکید می‌کند که جریان صادرات ذرت به ایران طی دهه گذشته ۱۴.۳درصد از کل صادرات ذرت برزیل را شامل شده است.
علاوه بر ذرت، ایران برای تامین سویا و کنجاله سویا نیز به برزیل وابسته است. داده‌‌‌های اس‌‌‌اندپی گلوبال نشان می‌دهد که ایران در دوره مشابه، ۱.۳میلیون تن از ۱.۴میلیون تن سویای وارداتی خود را از برزیل تامین کرده است. همچنین، ۹۳۳هزار تن از بیش از یک‌میلیون تن کنجاله سویای وارداتی ایران از برزیل و ۱۱۶هزار تن از آرژانتین وارد شده است. این ارقام نشان‌‌‌دهنده نقش حیاتی برزیل به‌‌‌عنوان تامین‌‌‌کننده اصلی و آرژانتین به‌‌‌عنوان شریک مکمل در زنجیره تامین کشاورزی ایران است.
تاثیر تنش‌‌‌های خاورمیانه بر زنجیره تامین
تشدید درگیریها در خاورمیانه، به‌‌‌ویژه بین ایران و رژیم صهیونیستی، عدم‌‌قطعیت‌‌‌هایی را در مسیرهای کلیدی حملونقل، از جمله تنگه هرمز، ایجاد کرده است. این تنگه، یکی از مهم‌ترین مسیرهای حملونقل دریایی برای صادرات محصولات کشاورزی به ایران، تحت‌‌تاثیر ریسک‌‌‌های ژئوپلیتیکی قرار گرفته است. بیمه‌‌‌‌گران دریایی، حق بیمه‌‌‌های ریسک جنگ برای کشتی‌‌‌های فعال در خلیج فارس را دو برابر کرده‌‌‌اند. وقوع این امر، هزینه‌‌‌های حملونقل برای واردات و صادرات را افزایش داده است. دانیله سیکویرا، تحلیلگر بازار، هشدار می‌دهد که دسترسی به بازار ایران پس از رخ دادن درگیریها، به‌‌‌ویژه برای ذرت و کنجاله سویا، دشوارتر خواهد شد.
علاوه بر این، افزایش احتمالی هزینه‌‌‌های اوره که برزیل بخش قابل‌‌‌توجهی از آن را از کشورهای خلیج فارس وارد می‌کند، می‌تواند هزینه‌‌‌های ورودی کشاورزی را در برزیل بالا ببرد. اگرچه بسیاری از کشورهای خلیج فارس مسیرهای صادراتی جایگزینی دارند که از تنگه هرمز عبور نمی‌‌‌کنند، نرخ‌های حملونقل در منطقه قبلا افزایش یافته و ممکن است در آینده نیز رشد بیشتری داشته باشد. این افزایش هزینه‌‌‌ها می‌تواند بر تصمیمات کشت کشاورزان برزیلی برای فصل کشت که از نیمه دوم سال آغاز می‌شود، تاثیر بگذارد.
پایداری قیمت‌های داخلی در برزیل
با وجود چالش‌‌‌های حملونقل و افزایش هزینه‌‌‌ها، کارشناسان بازار معتقدند که تاثیر این عوامل بر قیمت‌های داخلی ذرت و سویا در برزیل محدود خواهد بود. ایزولدی، متخصص آینده کشاورزی، اظهار می‌کند که درگیری‌‌‌های منطقه‌‌‌ای به‌‌‌سرعت حل خواهند شد و تقاضای داخلی قوی در برزیل، به‌‌‌ویژه به دلیل رشد صنعت اتانول ذرت، از افزایش قیمت‌ها جلوگیری خواهد کرد. شرکت تامین ملی برزیل تقاضای داخلی ذرت را نزدیک به ۹۰میلیون تن پیش‌بینی کرده است، اما ایزولدی معتقد است این رقم ممکن است به ۹ میلیون تن برسد.
طبق ارزیابی اس‌‌‌اندپی گلوبال کامودیتی، قیمت ذرت برزیلی برای بارگیری در اوت ۲۰۲۴، در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۵ دلار در هر تن بود که نسبت به ۲۰۶دلار در ۱۳ ژوئن (زمان آغاز حملات هوایی رژیم صهیونیستی به ایران)، تقریبا ثابت مانده است. حق بیمه برای محموله‌‌‌های اوت نیز بدون تغییر، ۹۷ سنت به ازای هر بوشل باقی مانده است. این ثبات نشان‌‌‌دهنده مقاومت بازار داخلی برزیل در برابر اختلالات منطقه‌‌‌ای است.
چشم‌‌‌انداز تولید در برزیل و آرژانتین
وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) پیش‌بینی می‌کند که تولید ذرت برزیل در سال ۲۰۲۶-۲۰۲۵ (مارس-فوریه) به ۱۳۱میلیون تن برسد که نسبت به فصل گذشته یک‌میلیون تن افزایش دارد. به‌‌‌طور مشابه، تولید سویای برزیل در سال ۲۰۲۶-۲۰۲۵ (فوریه-ژانویه) به رکورد ۱۷۵میلیون تن خواهد رسید که ۳.۵۵درصد بیشتر از سال گذشته است. ایزولدی خاطرنشان می‌کند که افزایش هزینه‌‌‌های ورودی، به‌‌‌ویژه اوره یا محصولات مرتبط با قیمت نفت، ممکن است کشاورزان برزیلی را به سمت کشت سویا به جای ذرت سوق دهد، زیرا کشت و صدور سویا در شرایط فعلی، به‌صرفه‌‌‌تر به نظر می‌‌‌رسد.
در آرژانتین اما، وضعیت کمی متفاوت‌‌‌تر از شرایط در برزیل است. صادرات کنجاله سویا به ایران نامنظم و با شرایط خاصی صورت می‌گیرد. گیدو آنجلو، اقتصاددان ارشد اتاق بازرگانی روساریو، توضیح می‌دهد که آرژانتین در سال ۲۰۲۴ حدود ۴۵۰هزار تن کنجاله سویا به ایران صادر کرده است. این مقدار، ۱۵درصد از واردات کنجاله سویای ایران را تشکیل می‌دهد. وزارت کشاورزی ایالات متحده پیش‌بینی می‌کند که تولید کنجاله سویای آرژانتین در سال ۲۰۲۶-۲۰۲۵ به ۳۳.۵۴میلیون تن برسد که نسبت به سال گذشته حدود یک‌‌درصد افزایش دارد. از طرفی صادرات آن نیز با ۱.۷درصد رشد به ۳۰میلیون تن خواهد رسید. آنجلو تاکید می‌کند که اختلالات احتمالی در تجارت با ایران تاثیر محدودی بر تجارت خارجی آرژانتین خواهد داشت، زیرا شرکای تجاری دیگر، نقش استراتژیک‌‌‌تری در صادرات گوشت این کشور دارند.
تاثیرات بلندمدت بر بازار کشاورزی
افزایش هزینه‌‌‌های حملونقل می‌تواند تاثیرات بلندمدتی بر تصمیمات کشاورزی در برزیل داشته باشد. ایزولدی هشدار می‌دهد که اگر درگیری‌‌‌های خاورمیانه ادامه یابد، هزینه‌‌‌های بالاتر ممکن است کشاورزان را به بازنگری در انتخاب محصولات خود وادارد. سویا، به دلیل تقاضای جهانی بالا و سودآوری بیشتر، ممکن است در سال‌جاری، جایگزین ذرت شود. این تغییر می‌تواند ترکیب صادرات برزیل به ایران را تحت‌‌تاثیر قرار دهد، به‌‌‌ویژه اگر دسترسی به بازار ایران به دلیل مشکلات حملونقل دشوارتر شود.
در آرژانتین، تمرکز بر حفظ روابط تجاری با شرکای استراتژیک، مانند اسرائیل، ممکن است صادرات کنجاله سویا به ایران را در اولویت پایین‌‌‌تری قرار دهد. آنجلو اظهار می‌کند که صادرات آرژانتین به ایران در دو سال گذشته کمتر از ۲۰۰میلیون دلار بوده است که در مقایسه با حجم تجارت با دیگر کشورها ناچیز است. این امر نشان‌‌‌دهنده ریسک پایین برای آرژانتین در صورت اختلال در تجارت با ایران است.
ابتکارات برای کاهش چالش‌‌‌ها
برای کاهش تاثیر اختلال‌‌‌های موجود در حملونقل، برزیل و ایران در حال تقویت همکاری‌‌‌های کشاورزی هستند. گزارش‌‌‌های اخیر اس‌‌‌اندپی نشان می‌دهد که مذاکراتی بین مقامات کشاورزی دو کشور برای افزایش صادرات محصولات کشاورزی ایران، مانند خاویار، خشکبار، کیوی، انار و سیب به برزیل، انجام شده است. این اقدامات می‌تواند به تعادل تراز تجاری بین دو کشور کمک کند و وابستگی یک‌‌‌طرفه ایران به واردات از برزیل را کاهش دهد. علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌‌‌های حملونقل، مانند برقراری خطوط هوایی مستقیم و بهبود همکاری‌‌‌های بندری، می‌تواند به کاهش هزینه‌‌‌ها و بهبود دسترسی به بازار کمک کند.
چشم‌‌‌انداز آینده
در نهایت می‌توان گفت که گزارش اس‌‌‌اندپی گلوبال نشان‌‌‌دهنده چالش‌‌‌های کوتاه‌‌‌مدت پیش روی تامین‌‌‌کنندگان کشاورزی ایران، به‌‌‌ویژه برزیل، در سایه تنش‌‌‌های خاورمیانه است. با‌این‌حال، ثبات نسبی قیمت‌های داخلی ذرت و سویا در برزیل و ریسک پایین برای آرژانتین، چشم‌‌‌انداز مثبتی را برای ادامه تجارت ترسیم می‌کند. برای ایران، تقویت زیرساخت‌‌‌های حملونقل و تنوع بخشی به شرکای تجاری می‌تواند به کاهش وابستگی به مسیرهای پرریسک مانند تنگه هرمز کمک کند.
