وندالیسم یا بیگانگی با هویت؟

اسفند سال گذشته، عملیات مرمت سقف رواق‌های سرپوشیده دو سمت عرشه سی‌وسه‌پل بااعتباری بالغ‌بر ۴۰ میلیارد ریال انجام شد و همه درهای این پل که توسط برخی تخریب گران آسیب‌دیده بود و همه حفاظ‌های آن و سایر پل‌های تاریخی همچون خواجو مرمت شد اما باز در فروردین ماه شاهد دیوارنویسی روی این پل‌ها بودیم که به لطف فضای مجازی سریعا فرد خاطی شناسایی شد.    آثار تاریخی به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری، نقش مهمی در اقتصاد محلی و ملی ایفا می‌کنند. آسیب به این آثار می‌تواند به کاهش گردشگری و درآمدهای اصفهان  منجر شود.

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان در نشست آخر خود با خبرنگاران با اعلام اینکه تعداد نیروهای محافظ اماکن تاریخی جوابگوی جلوگیری از آسیب به این اماکن نیست از مردم خواست تا با مشاهده چنین آسیب‌هایی مداخله کنند یا با شماره‌های حراست این سازمان از آثار تاریخی تماس بگیرند

از منظر حقوقی نیز، یادگاری نویسی و دیوارنویسی بر آثار تاریخی، مشمول تخریب اموال عمومی و صدمه به میراث فرهنگی می‌شود که در قوانین ایران، ازجمله در قانون مجازات اسلامی و قانون حفظ آثار ملی جرم تلقی شده و مستوجب پیگرد قضایی است.

اما به نظر می‌رسد جلوگیری و مداخله فیزیکی از مراحل آخر کار است و نخستین چیزی که باید موردتوجه قرار بگیرد فرهنگ‌سازی برای جلوگیری از تخریب و آسیب به آثار تاریخی اصفهان است.

یکی از اقدامات جالب و نوآورانه‌ای که اخیرا  در این زمینه انجام شد،پوستر تیم فوتبال ذوب‌آهن اصفهان بود که به فرهنگ‌سازی در این رابطه می‌پرداخت.

اما به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی نیاز به حرکتی فراگیر بین سازمان‌های مختلف دولتی از جمله صداوسیما و آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها و کانون‌های پرورش فکری و ارگان‌های خصوصی دارد.

در این گزارش به بررسی اهمیت حفظ آثار تاریخی و راهکارهایی برای جلوگیری از دیوارنویسی می‌پردازیم.

این آثار منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، دانش‌آموزان و علاقه‌مندان به تاریخ هستند. حفظ آن‌ها امکان مطالعه و تحقیق در زمینه‌های مختلف را فراهم می‌آورد.

دیوارنویسی آسیب‌های جدی به  آثار تاریخی وارد می‌کنند که در ادامه به برخی از آن اشاره می‌کنیم:

 آسیب به ساختار فیزیکی: دیوارنویسی می‌تواند به تخریب و آسیب به ساختار فیزیکی آثار تاریخی منجر شود و مرمت آن نیز زمان‌بر است و گاهی با مرمت نیز بنا ظاهر اولیه خود را حفظ نخواهد کرد.

 تخریب زیبایی‌شناختی: دیوارنویسی بر روی آثار تاریخی، زیبایی بصری آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب کاهش جذابیت این مکان‌ها می‌شود.

پیام‌های نوشته‌شده بر آثار تاریخی گاهی باارزش‌های فرهنگی جامعه در تضاد هستند و اصفهان ستیزی و یا گاهی نشانه‌هایی از وندالیسم و یا عقاید شخصی تخریب گران را دارند و به‌نوعی هویت تاریخی شهر را نیز زیر سؤال می‌برند.

علل دیوارنویسی بر آثار تاریخی

دیوارنویسی روی آثار تاریخی به دلایل مختلفی  در همه جای دنیا  انجام می‌شود که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

 بیان اعتراض و نارضایتی: برخی افراد ممکن است از دیوارنویسی به‌عنوان ابزاری برای ابراز نارضایتی نسبت به وضعیت اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی استفاده کنند. انتخاب آثار تاریخی به‌عنوان محل دیوارنویسی می‌تواند به دلیل نمادین بودن آن‌ها باشد.

 جلب‌توجه: آثار تاریخی معمولاً مکان‌هایی با بازدیدکنندگان زیاد هستند. دیوارنویسی در این مکان‌ها می‌تواند به جلب‌توجه عمومی کمک کند و پیام‌های خاصی را به مخاطبان منتقل کند.

  عدم آگاهی در برخی موارد، افراد ممکن است نسبت به ارزش تاریخی و فرهنگی آثار بی‌توجه باشند و بدون در نظر گرفتن عواقب، اقدام به دیوارنویسی کنند. این عدم آگاهی می‌تواند ناشی از کمبود آموزش در زمینه حفظ میراث فرهنگی باشد.

هویت‌یابی: برخی افراد ممکن است احساس کنند که با دیوارنویسی روی آثار تاریخی، هویت خود را بیان می‌کنند یا به‌نوعی در تاریخ و فرهنگ آن مکان مشارکت دارند.

تأثیرات فرهنگی و اجتماعی: در برخی جوامع، دیوارنویسی بر روی آثار تاریخی ممکن است به‌عنوان بخشی از یک فرهنگ معاصر یا جنبش اجتماعی شناخته شود که ارزش‌های خاصی را ترویج می‌دهد.

آرزو برای ماندگاری: برخی افراد ممکن است با دیوارنویسی بر روی آثار تاریخی، سعی در ایجاد ردپایی از خود داشته باشند و آرزو کنند که نام یا پیام آن‌ها برای همیشه باقی بماند.

 هنر خیابانی: در برخی موارد، دیوارنویسان ممکن است آثار تاریخی را به‌عنوان بوم‌های هنری انتخاب کنند تا هنر خود را به نمایش بگذارند، بدون اینکه به ارزش‌های تاریخی آن مکان توجه کنند.

دیوارنویسی روی آثار تاریخی نه‌تنها موجب آسیب به میراث فرهنگی می‌شود، بلکه می‌تواند پیامدهای اجتماعی و قانونی نیز به همراه داشته باشد.

در ادامه چند راهکار برای فرهنگ‌سازی و جلوگیری از دیوارنویسی بر آثار تاریخی را بررسی کرده‌ایم.

 آموزش عمومی: برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها برای آشنایی افراد بااهمیت حفظ آثار تاریخی و عواقب دیوارنویسی یکی از روش‌های جلوگیری از آسیب به بناهای تاریخی است.

 کمپین‌های اطلاع‌رسانی: استفاده از رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات محیطی برای افزایش آگاهی عمومی درباره آسیب‌های دیوارنویسی و اهمیت حفظ آثار تاریخی.

_ فرهنگ‌سازی با کمک گرفتن از هنرمندان: ایجاد فضاهای قانونی برای هنرمندان خیابانی تا بتوانند هنر خود را در مکان‌های مشخص و بدون آسیب به آثار تاریخی ارائه دهند.

 همکاری با نهادهای دولتی و غیردولتی: ایجاد همکاری میان سازمان‌های دولتی، NGOs و جوامع محلی برای نظارت بر آثار تاریخی و اجرای برنامه‌های حفاظت از آن‌ها.

 ایجاد حس تعلق: تقویت حس تعلق و مسئولیت‌پذیری در میان مردم نسبت به آثار تاریخی از طریق برنامه‌های مشارکتی و فعالیت‌های اجتماعی

در پایان باید اعتراف کرد حفظ آثار تاریخی تنها توسط سازمان‌های میراث فرهنگی امکان‌پذیر نیست و نیازمند همکاری همه‌جانبه سازمان‌های مختلف دولتی و نهادهای غیردولتی است.

 با فرهنگ‌سازی مناسب و افزایش آگاهی عمومی، می‌توان از دیوارنویسی و آسیب به این میراث ارزشمند جلوگیری کرد. این امر نه‌تنها به حفاظت از تاریخ و فرهنگ ما کمک می‌کند، بلکه نسل‌های آینده را نیز با هویت فرهنگی اصفهان آشنا می‌کند.