تغییر نقشه تحصیلی کشور
بازار کار شاخ غول کنکور را شکست
غول بی شاخ!
مقایسه آمار ثبت‌نام کنندگان کنکور از کارشناسی تا تحصیلات تکمیلی از سال۹۰تاکنون، نشان می‌دهد در دهه اخیر اتفاقات جالبی رخ‌داده که بی‌ارتباط با وضعیت اقتصادی کشور نبوده است.
بر اساس داده‌های ارایه‌شده توسط موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تعداد کل دانشجویان کشور از حدود ۴.۸ میلیون نفر در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ با کاهش حدود ۱.۵ میلیون نفری به ۳.۳ میلیون نفر در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ رسید.طبق آمارهای رسمی سازمان سنجش آموزش کشور تعداد داوطلبان کنکور در سال ۱۳۸۷ یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار نفر بود. این نرخ در سال ۹۶ به ۹۰۰ هزار نفر کاهش یافت که حکایت از کاهش حدود ۵۰۰ هزارنفری تعداد داوطلبان کنکور دارد. اتفاقی که می‌توان آن را رسیدن دهه هفتادی ها به کنکور دانست. این نرخ اما برای کنکور۹۸دوباره تصاعدی شد و به رقم یک‌میلیون و۱۱۸هزار نفر رسید که بیش از۶۰۰هزار نفر آن‌ها داوطلب رشته تجربی و پزشکی بودند! این نرخ برای کنکور امسال دوباره به زیر یک‌میلیون نفر کاهش یافت که نشانه حضور دهه هشتادی‌ها در این آزمون است.
استان اصفهان همانند کشور در کنکور سراسری سال ۱۴۰۴ شاهد کاهش چشمگیر داوطلبان نسبت به سال گذشته است که نرخ آن به ۱۷درصد رسید.مسئله‌ای که می‌تواند دلایل متعددی ازجمله مهاجرت، تغییر الگوی انتخاب رشته یا بی‌انگیزگی تحصیلی در بین دانش‌آموزان داشته باشد.
۵۳ هزار و ۱۱۷ داوطلب در این دوره از آزمون در استان شرکت کردند.درمجموع ۹۵۷ هزار و ۷۰۸ داوطلب در سراسر کشور باهم رقابت کردند که ۶۳ درصد از شرکت‌کنندگان در آزمون را زنان و ۳۷ درصد را مردان تشکیل دادند. در استان اصفهان از ۵۳ هزار و ۱۱۷ داوطلب، ۳۳ هزار و ۸۲۷ نفر زن و ۱۹ هزار و ۲۸۹ نفر مرد در ۲۶ شهر استان باهم رقابت کردند.
در رشته علوم تجربی ۲۲ هزار و ۴۸۸ داوطلب در استان ثبت‌نام کردند. داوطلبان رشته ریاضی و فنی هشت هزار و ۴۴۱ نفر، رشته علوم انسانی ۱۳ هزار و ۵۲ داوطلب، رشته زبان‌های خارجی در استان چهار هزار و ۶۷۹ نفر و در رشته هنر نیز چهار هزار و هفت داوطلب حضور داشتند.
بازار کار و تغییر نقشه تحصیلی
تعداد داوطلبان آزمون سراسری در رشته‌های علوم ریاضی و و همین‌طور رشته‌های علوم انسانی از میانه دهه هشتاد شمسی به‌صورت چشمگیری کاهش‌یافته است. روند کاهشی تعداد داوطلبان رشته‌های ریاضی کماکان ادامه دارد اما تعداد داوطلبان رشته‌های علوم انسانی از میانه دهه نود افزایشی چشمگیر یافته است. تعداد داوطلبان علوم تجربی از ابتدای دهه۹۰ به‌صورت پیوسته افزایش‌یافته که این روند افزایشی تقریبا هم‌زمان با شروع پاندمی کرونا متوقف و به روند کاهشی تبدیل شد. تعداد علاقه‌مندان به رشته‌های هنر و زبان نیز در سال‌های اخیر افزایش‌یافته است.
این تغییرات نشان از تغییر اولویت‌های داوطلبان دست‌کم در پانزده سال اخیر دارد. تعداد داوطلبان رشته‌های علوم انسانی، تجربی و ریاضی در نیمه دهه هشتاد شمسی به ترتیب ۴۰، ۳۲ و ۲۸ درصد از کل داوطلبان این سه رشته بوده که در نیمه دوم دهه نود به ۲۰، ۶۵ و ۱۵ درصد تغییریافته و اکنون به ۳۷، ۵۰ و ۱۳ درصد رسیده است.
برخی قرار گرفتن کشور در مسیر توسعه و عمران و نیاز به حضور مهندسان را دلیل گرایش به رشته‌های مهندسی در اواخر دهه شصت و سپس دهه هفتاد می‌دانند. این احساس نیاز پس از گذار از دوران سازندگی فروکش کرد و احساس نیاز به فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها کاهش یافت. از سوی دیگر بیشترین تعداد مشاغلی که در این دو دهه در کشور تولیدشده در بازار کار اصلی مهندسان یعنی بخش صنعت ایجاد نشده بلکه در بخش خدمات به وجود آمده است. از سال ۸۴ تا سال ۹۸ تعداد مشاغل خالص ایجادشده در بخش خدمات ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار شغل بوده در حالی که این تعداد در بخش صنعت ۱ میلیون و ۴۷۱ هزار شغل بوده است. یعنی تعداد مشاغل تولیدشده در بخش خدمات در این مدت تقریبا دو برابر بخش صنعت است. کاهش گرایش به رشته‌های مهندسی به‌عنوان یکی از پایه‌های مهم تولید و صنعت در حالی رخ می‌دهد که شعار تولید دست‌کم ده سال است در صدر مسائل کشور قرارگرفته است.
سهم داوطلبان رشته انسانی و تجربی کنکور در هفت سال گذشته بیشترین افزایش را داشته است. ازجمله دلایلی که برای گرایش دانش‌آموزان به رشته‌های تجربی برشمرده شده می‌توان به موقعیت اجتماعی، بازار کار مطمئن‌تر، درآمد بیشتر نسبت به سایر مشاغل و موقعیت‌های مهاجرت اشاره کرد.
حذف و اضافه با سند آمایش
رشد بی‌رویه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در کشور در حالی صورت گرفته است که تعداد متقاضیان دانشگاه‌ها سال‌به‌سال کاهش پیدا می‌کند. به گفته معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تعداد داوطلبانی که پتانسیل ورود به دانشگاه دارند، کاهش‌یافته و افراد انگیزه و علاقه گذشته را برای ورود به دانشگاه ندارند و فقط بر تعدادی از رشته‌ها متمرکزشده‌اند.
۲۳۱۲ مرکز دانشگاهی فعال در کشور وجود دارد که هرکدام واحدهای دانشگاهی خود را دارند و این در شرایطی است که شمار داوطلبان رو به کاهش است و تعدادی از صندلی‌ها خالی مانده است و افرادی که وارد دانشگاه می‌شوند کیفیت لازم را ندارند. این موارد باعث شد تا موضوعی به نام سند آمایش دانشگاه‌ها در دولت قبل تدوین و تعطیلی تعدادی از مراکز دانشگاهی تایید شود. زلفی گل، وزیر سابق علوم اردیبهشت سال قبل از مشخص شدن تعداد دانشگاه‌های کشور پس از تجمیع و انحلال خبر داده ولی گفته بود که آمار دقیق را نمی‌تواند اعلام کند. همان زمان شایعه ادامه کار ۵۰۰دانشگاه در کشور در رسانه‌ها بازنشر شد که وزارت علوم آن را تکذیب نکرده بود.
شهریور۱۴۰۲دبیر هیات نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت آموزش عالی اصفهان از فعالیت۱۹۹ موسسه آموزش عالی در استان خبر داده بود.فرامرزی در همان سال اعلام کرد که با توجه به آمایش صورت گرفته در دانشگاه پیام نور تعداد مراکز این دانشگاه از ۴۵ به ۳۸ کاهش‌یافته است.در سال یادشده، بیشترین سهم در توزیع دانشجویان استان مربوط به دانشگاه آزاد با ۳۹ درصد و پس‌ازآن ۲۰ درصد دولتی، ۱۵ درصد پیام نور و ۱۲ درصد موسسات غیرانتفاعی بود و بدین ترتیب با کاهش ورودی، مراکز دانشگاه آزاد در استان با مشکلات و ناترازی اقتصادی مواجه می‌شوند.
تطبیق ورودی دانشگاه و نوع رشته‌ها با بازار کار و رشته‌هایی که داوطلبان بر آن متمرکزشده‌اند ازجمله مواردی است که در سند آمایش دانشگاه‌ها به آن باید توجه شود.خرداد سال قبل رییس وقت دانشگاه اصفهان اعلام می‌کند که آمایش آموزش عالی در سطح استان به عهده دانشگاه اصفهان است در این راستا کارگروه استانی تشکیل و در جلسه شورای عالی گسترش وزارت علوم اعلام شد که برخی از رشته‌ها باید حذف و برخی نیز باید اضافه شود. گفته می‌شود شکل‌گیری دانشکده‌های نیاز محور نیز یکی دیگر از برنامه‌های دانشگاه اصفهان بوده است.
