مشاغل خانگی و رشد اقتصادی
البته نگارنده همچنان معتقد است که تمرکز و سرمایه‌‌گذاری دولت باید در صنایع زیرساختی باشد، ولی سهولت کسب‌‌وکار و توسعه مشاغل خانگی باعث شکل‌‌گیری کسبوکارهای کوچک و متوسط شده و اقتصاد را به سمت یک اقتصاد بازار هدایت می‌‌کند. در واقع مهم‌ترین وجه توسعه کسبوکارهای خانگی حرکت مردم به سمت اقتصاد بازار است.
تاثیر مشاغل خانگی بر رشد اقتصادی
۱.گسترش فرهنگ کارآفرینی و اقتصاد بازار: به نظر نگارنده این وجه از توسعه مشاغل خانگی در اقتصاد ایران مهم‌ترین وجه است. مردمی که از آزادی اقتصادی، روزی خود را به دست بیاورند، به قوانین و وجهه تاریک اقتصاد بازار نیز احترام می‌‌گذارند.
۲.افزایش بهره‌‌وری نیروی کار: بخش مهمی از جامعه ایرانی به دلیل فرهنگی خانه‌‌دار هستند. البته خانه‌‌داری نیز مطلوبیتی در اقتصاد ایجاد می‌‌کند، ولی اثر چشم‌گیری بر رشد GDP ندارد. از این‌رو با اهرم کردن مشاغل خانگی و توسعه آن در میان جامعه با اولویت روستا، می‌توان بهره‌‌وری نیروی کار را افزایش داد.
۳.توسعه گردشگری بومی: یکی از ترندهای گردشگری طی چند دهه گذشته، استفاده از بوم‌‌گردی‌‌های مختلف بوده است. زنان روستایی با تولید سوغات شهر و روستای خود تاثیرگذاری زیادی بر رشد صنعت گردشگری ایران خواهند داشت.
همچون سایر بخش‌های اقتصاد ایران، برخی اقدامات دولت موجب ایجاد موانعی در مسیر توسعه کسبوکارهای روستایی شده است. فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی مختلف همچون اینستاگرام و تلگرام اثر چشم‌گیری بر کاهش فروش این کسب‌وکارها دارد. در واقع این کسب‌وکارها از بستر اینستاگرام برای معرفی خود استفاده می‌‌کنند. اما با فیلترینگ این شبکه عملا این قشر دسترسی خود را تا حد زیادی به این شبکه اجتماعی از دست دادند. از طرفی با وجود بهبود سیستم مجوزدهی، همچنان نقص‌‌هایی در این مسیر وجود دارد.
تجربه‌های موفق جهانی
۱.هند:
پیشگامی در توسعه مشاغل خانگی: هند با جمعیت نزدیک به 1.1میلیارد نفر، از مشاغل خانگی برای توسعه کسبوکارهای محلی استفاده کرد. طرح (Self-Employed Women’s Association (SEWA در هند انجمنی است که از دهه 1970 آغاز به کار کرد. این انجمن با تامین مالی و ایجاد شبکه فروش، هزاران زن را به کسبوکارهای خانگی مانند صنایعدستی، غذا و دوخت و دوز مجهز کرد.
برنامه‌های حمایتی دولتی: دولت هند با ایجاد سامانه‌های فروش آنلاین، نمایشگاه‌های صنایعدستی و آموزش مهارت‌‌های دیجیتال، میلیون‌ها شغل کوچک ایجاد کرده است.
اپلیکیشن‌‌های بومی مثلMeesho : این اپلیکیشن‌‌ها به زنان خانه‌‌دار اجازه می‌دهند تا بدون انبار و مغازه، محصولات را از طریق شبکه اجتماعی بفروشند. شاید بتوان گفت فروشگاه‌های عرضه‌کننده انواع سوغات ایرانی نمونه‌ای شبیه به این باشند.
۲.اندونزی:
SME Digitalization Initiative : پروژه‌‌ای ملی برای آموزش دیجیتال به کسبوکارهای خرد و خانگی، با هدف اتصال به بازارهای بین‌المللی.
حمایت از برند محلی توسط دولت: دولت با تسهیل ثبت برند و بسته‌‌بندی استاندارد، فروش جهانی صنایع خانگی مثل کیف‌‌های دست‌‌ساز و محصولات خوراکی را توسعه داده است.
درس‌‌هایی که می‌توان گرفت
1.مشاغل خانگی عمدتا در کشورهایی موفق بوده‌اند که جمعیت بالایی دارند. در واقع این کشورها زمینه مناسبی برای آموزش، سرمایه، بازاریابی و بازار فروش دارند. ایران نیز با حدود 90میلیون نفر جمعیت این قابلیت را دارد.
2.دیجیتالی شدن، کلید اصلی جهش مشاغل خانگی است: چه با اپلیکیشن‌‌های بومی و چه با شبکه‌های اجتماعی، فروش آنلاین ستون فقرات موفقیت آنهاست.
3.دولت باید نقش تسهیل‌‌گر داشته باشد، نه مداخله‌‌گر: مانند هند و اندونزی، ایجاد زیرساخت و دادن ابزار، بیشتر از دخالت مستقیم نتیجه‌‌بخش بوده است.
* پژوهشگر اقتصاد
