کوره راهی تا دهکده لجستیک
تاسیس بندر خشک در اصفهان یک ضرورت محسوس
بندر خشک یا بندر داخلی یک بندر درون سرزمینی است برای مناطق بدون دریا که به‌طور مستقیم، توسط جاده یا راه‌آهن به بندر دریایی وصل و مرکزی برای انتقال کالاها به مقاصد داخلی، محسوب می‌شود. بندرهایی که باوجود مزایا و منافع فراوان، گفته می‌شد لازم است، در اقصی نقاط کشور، احداث شود و چند موردی هم به نتیجه رسید. یکی از این مناطق موردنظر اصفهان بود که بنا به دلایلی مانند موقعیت خاص در مرکز و چهارراه ترانزیت بار و مسافر کشور، قرار شد با ایجاد بندر خشک، صادرات از این استان بر روی ریل توسعه قرار گیرد.
قابل‌ذکر است اصفهان به دلیل مزیت‌های گسترده لجستیکی ازجمله مرکزیت کشور، هم‌جواری با خطوط اصلی ریلی و مراکز بزرگ صنعتی و تجاری، دسترسی به بزرگراه‌ها و جاده‌های اصلی و سهم بالای این شهر در سبد صادرات کشور، ویژگی‌های لازم را برای ایجاد چنین مرکزی دارا است.
به‌ویژه که استان اصفهان به‌عنوان کریدور حمل‌ونقل مرکزی کشور شناخته‌شده و به دلیل عبور شاهراه‌های اصلی و همچنین خطوط ریلی، نقش این استان در حمل‌ونقل، بیشتر و درنتیجه وجود مراکز لجستیک مانند بندر خشک در جهت رونق‌بخشی به حمل‌ونقل کالاها به شکل متمرکز و یکپارچه نقش حساس تری را پیدا می‌کند.
تاسیس دهکده لجستیکی تحولی بزرگ در استان اصفهان
هاب بزرگ حمل‌ونقلی کشور، عنوانی است که برای استان اصفهان، مطرح به‌طوری‌که حجم بار این استان در حوزه حمل‌ونقل زمینی بیشتر از ۵۴ میلیون تن و در حوزه ریلی نیز بالغ‌بر ۱۰ میلیون تن در سال است که با ایجاد دهکده لجستیکی تحولی بزرگ در استان اصفهان و به‌تبع آن در سطوح ملی ایجاد خواهد شد.
در این حال باوجودآنکه سرمایه‌گذاران آمادگی لازم برای سرمایه‌گذاری در این بندر را داشته اما هر بار به دلیل اختلافاتی میان متولیان و سرمایه‌گذاران این پروژه عملاً تأسیس بندر خشک در مراحل اولیه متوقف‌شده است.
جریان ازاین‌قرار بود که در سال ۱۳۹۲ بر اساس بند ۱۳ مصوبه هیات وزیران، احداث و بهره‌برداری از دهکده لجستیک بندر خشک) به این استان واگذار و گام نخست پروژه هم از سال ۹۴ کلید خورد. سال‌ها بر سر اینکه این طرح در کدام ضلع راه‌آهن احداث شود کشمکش بود؛ سپس بر سر اینکه کدام دستگاه‌ها عضو هیئت‌مدیره احداث بندر خشک باشند و در انتها برای انتخاب ناظر و اینکه اساسنامه چگونه تنظیم شود، سهم هرکدام چقدر باشد و اصلاً اصفهان اولین استانِ صاحبِ بندر خشک باشد یا دومی یا چندمی و همچنین تغییر نام این بندر به دهکده لجستیک و...اجرای طرح بندر خشک به درازا کشید تا جایی که صدور مجوز این بندر در اصفهان، نزدیک به ۸ سال به طول انجامید.
و جالب آنکه سال ۹۶ وزیر راه و شهرسازی وقت بر این نظر بود که ابتدا باید بندر خشک آپرین تهران راه‌اندازی شود و پس‌ازآن مجوز ساخت بندر خشک اصفهان را بدهند.
تا آنکه سرانجام پس از سال‌ها پیگیری سال ۱۴۰۱ موافقت اصولی برای آغاز پروژه گرفته‌شده و آخرین خبرها هم حکایت از آن دارد که این پروژه در مرحله آماده‌سازی و کلنگ زنی فاز نخست، با مشارکت بخش خصوصی و نظارت دولت قرارگرفته است.
در ارتباط با پیشروی پروژه بندر خشک، بهرام صمیمی مدیرعامل وقت شرکت بین‌المللی لجستیک راه ابریشم (که ساعاتی پیش ازانجام این گفتگو از این سمت کنار رفته است) با اشاره به راه‌اندازی نخستین دهکده لجستیک در اصفهان به دنیای اقتصاد می‌گوید: تاکنون بندرهای خشکی در یزد، خراسان و آپرینِ تهران تاسیس شده است اما به‌صورت دهکده لجستیک، اصفهان آزمونه (پایلوت) راه‌اندازی چنین مرکزی شناخته می‌شود؛ که الگویی برای سایر استان‌ها خواهد بود.
وی در ارتباط با تفاوت دهکده لجستیک با بندر خشک بیان می‌کند: دهکده لجستیک همان کاربری بندر خشک را خواهد داشت. ازلحاظ ظاهری متفاوت ولی محتوا یکسان است. به‌طوری‌که وسعت زمین و فعالیت در این دهکده بیشتر خواهد بود.
این مسوول تصریح می‌کند: فعلا عملیات اجرایی آن انجام‌گرفته، زمین جانمایی و تحویل داده‌شده، نقشه برداری هم به انجام رسیده است و به نظر می‌رسد مقطع اول بهره‌برداری آن حدود 4 تا 5 سال به طول انجامد. وی یادآور می‌شود: تعیین محل دهکده لجستیک سال‌هاست که در شرق استان به انجام رسیده از سمت نایین به اصفهان بین سگزی و کوهپایه قرار دارد.
صمیمی در ارتباط با چالش‌های این پروژه از آغاز تاکنون، توضیح می‌دهد: چالش نخست عدم هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی بود.
در اوایل، راه‌آهن جمهوری اسلامی به‌عنوان سازمان مسوول تعیین شد؛ اما به دلایلی، تغییراتی به وجود آمد و مسوولیت دهکده لجستیک بر عهده اداره کل راهداری وحمل‌ونقل جاده ای قرار گرفت و سازمان مسوول پایانه صادراتی هم که در دل این دهکده قرار دارد اداره صمت تعیین شد.
او یادآور می‌شود: در این میان با توجه به واگذاری اختیارات کامل به استانداری در دوران دولت سیزدهم، استاندار و معاونان وقت اصفهان، در مسیر این پروژه تلاش و پیگیری هایی را داشتند. به‌طوری‌که دریافت مجوز دهکده لجستیک، نقشه‌برداری‌ها، استعلام ها و دیگر اقدامات اولیه در این دوره به انجام رسید؛ و اکنون با پایان یافتن این دغدغه‌ها، همه‌چیز در جهت اجرا آماده‌شده است.
وی با اشاره به اعتبار 450 میلیون دلاری برای اجرای فازهای مختلف دهکده لجستیک ادامه می‌دهد: 7 سهامدار عمده برای این پروژه وجود دارد که شامل شهرداری اصفهان، اتاق بازرگانی، اتاق تعاون، شرکت بهتاش سپاهان، انبارهای عمومی، موسسه حمل‌ونقل و خانه صنعت، معدن و تجارت می‌شوند که شهرداری با ارائه اعتبارات بالاتر برای این پروژه به‌عنوان سهامدار اصلی مطرح است. این مسوول اظهار می‌کند: سیاست‌گذاری کلان دولت آن است که بار جاده‌ای را به بار ریلی تخصیص دهد. به گفته صمیمی با توجه به زمان‌بر بودن و پرهزینه بودن خروج بار از بندرها و تاثیری که بر نرخ نهایی کالا دارد، با بهره‌برداری از دهکده لجستیک، بار بندرها کاهش پیدا می کند علاوه بر آنکه با تأسیس آن لزومی ندارد صادرکننده برای دریافت یا صدور کالا به مرزهای دریایی و زمینی کشور، سفر کند.
همچنین کاهش آلودگی‌های محیط زیستی، صرفه‌جویی در مصرف گازوئیل و کاهش تلفات جاده‌ای از دیگر ویژگی‌های بندرها خشک است که با تاسیس آن در اصفهان شاهد این شرایط خواهیم بود.
بی‌اعتماد، نسبت به وعده‌ها
بیشتر از دو دهه است که طرح بندر خشک و پس‌ازآن هم دهکده لجستیک در اصفهان مطرح اما همچنان از کلنگ زنی آن در آینده خبر می‌رسد.
یک پروژه‌ای که قرار بود سال‌ها پیش، مردم شاهد بهره‌برداری آن باشند و هر بار با دلایل وبهانه هایی متوقف شد به‌نحوی‌که یک فضای بی‌اعتمادی برای فعالان اقتصادی و حتی مردم استان نسبت به آن و دیگر پروژه‌ها به وجود آمده است.
مضاف باآنکه یک رقابت نابرابر برای تجار و فعالان این استان با استان‌های صاحبِ بندرِ خشک را موجب گشته زیرا مراکز دیگر باوجود چنین بندرهایی کالاهای خود را با شرایط آسان‌تر و قیمت کمتر به بازار عرضه می‌کنند. درصورتی‌که اصفهان باوجود قابلیت‌های برتر ترانزیتی، می‌بایست از این منفعت برخوردار می‌شد اما گویا همچنان راه طولانی دیگری در پیش است.
