چرا ترکیه میخواهد در نقش میانجی میان ایران و آمریکا ظاهر شود؟
روایت آنکارا از جنگ ۱۲روزه
فیدان در پاسخ به سوالی در مورد اجلاس سال آینده ناتو در ترکیه خاطرنشان کرد که آخرین بار این اجلاس در سال۲۰۰۴ در آنجا برگزار شد. او تصریح کرد: «اکنون سال۲۰۲۶ است و همان‌طور که می‌دانید، ما سال گذشته درخواست دادیم و برای میزبانی آن در استانبول پذیرفته شدیم. رئیس‌جمهور ما در حال حاضر در حال بررسی و مشورت در مورد این است که آیا در استانبول برگزار شود یا آنکارا. در حال حاضر دو نظر جداگانه در این مورد وجود دارد. او (اردوغان) تصمیم خواهد گرفت.»
فیدان در مورد درگیری که با حملات اسرائیل به ایران آغاز شد، گفت: «همان‌طور که می‌دانید، ما از نزدیک همه تحولات منطقه را دنبال می‌کنیم و در آنها مشارکت داریم. بیشتر اوقات به عنوان میانجی؛ زیرا به نفع ما و به نفع منطقه ماست که جنگ‌ها شروع نشوند و جنگ‌های موجود به پایان برسند.»
او خاطرنشان کرد که در هفته اول حملات به غزه گفته بود که «جنگی بین ایران و اسرائیل در راه است»، و افزود: «حمله اسرائیل به ایران، ایران را در موضع دفاع مشروع قرار داد و مشخص شد که اسرائیل به اندازه‌ای که ادعا می‌کند در زمینه نابودی قابلیت‌های هسته‌ای ایران قدرتمند نیست. این حمله فقط محاسبات خودش را آشکار کرد.» فیدان خاطرنشان کرد که اقدامات سیاسی داخلی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در سیاست خارجی اسرائیل نیز نقش داشته است. او گفت جهان شاهد است که «یک ذهن سیاسی در آنجا وجود دارد که برای منافع خود از به آتش کشیدن منطقه دریغ نمی‌کند.»
منطقه باید در حالت آماده‌باش باشد
فیدان گفت: «این جنگ به‌طور موقت در ۱۲روز متوقف شده است؛ اما آتش‌بس بر اساس این فرض برقرار است که قابلیت‌های هسته‌ای از بین رفته‌اند. در واقع، منطقه باید در برابر احتمال نقض آتش‌بس و از سرگیری حملات متقابل در حالت آماده‌باش باشد.» فیدان با تاکید بر اینکه این جنگ هزینه هنگفتی نه تنها برای ایران و اسرائیل، بلکه برای منطقه نیز به همراه داشته است، گفت: «همان‌طور که می‌دانید، بیش از هزارکیلومتر (۶۲۱ مایل) فاصله بین ایران و اسرائیل وجود دارد و مرزی بین آنها نیست. بنابراین، این جنگی است که از مرزها عبور می‌کند و کشورهای مختلف را درگیر می‌کند. در حال حاضر دوره‌ای از سکوت وجود دارد؛ اما برای دائمی‌تر کردن این سکوت، توافقی بین ایران و ایالات متحده ضروری است.»
فیدان در پاسخ به سوالاتی درمورد ظرفیت هسته‌ای ایران اظهار کرد که مساله هسته‌ای تنها یکی از جنبه‌های روند جاری بین اسرائیل و ایران است و عوامل دیگری نیز در این امر دخیل هستند. او گفت: «واضح است که در نتیجه عملیات نظامی انجام‌شده توسط ایالات متحده، تاسیسات هسته‌ای ایران تا حد زیادی آسیب دیده و غیرقابل استفاده شده‌اند.» فیدان گفت که برنامه هسته‌ای اجزای زیادی دارد و تاسیسات آن به‌شدت آسیب دیده‌اند. وزیر امور خارجه ترکیه تصریح کرد: «بزرگ‌ترین چالش پیش روی ما مذاکرات است. راستش را بخواهید، سوالی مطرح است که وقتی ایران پشت میز مذاکره بنشیند، آیا آمریکایی‌ها فقط مساله هسته‌ای را مطرح می‌کنند یا مسائل دیگری را هم مطرح خواهند کرد؟ اگر مسائل دیگری را مطرح کنند، صادقانه بگویم فکر نمی‌کنم ایرانی‌ها درباره آنها بحث کنند. با این حال، در مورد مسائل هسته‌ای، صادقانه معتقدم که تلاشی برای رسیدن به تفاهم، مشابه توافقی که در دوران دولت اوباما وجود داشت، انجام خواهد شد.» فیدان با این حال تاکید کرد که فکر نمی‌کند پیشنهادهایی که به معنای تسلیم کامل و درخواست حذف قابلیت‌هایی غیر از هسته‌ای باشد، در حال حاضر مورد استقبال گرم تهران قرار گیرد.
مذاکرات فیدان-روبیو
فیدان در پاسخ به سوالی در مورد ادعاهایی مبنی بر اینکه او در شب حمله اسرائیل به ایران، تماسی از مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده دریافت کرده است، گفت که «چنین مکالمه‌ای صورت گرفته است».
او گفت که ایالات متحده اعلام کرد: «از آنجا که آنها در این حمله شرکت نداشتند، هیچ نقشی در آن نداشتند و بنابراین ایرانی‌ها نباید به آنها حمله کنند و اگر این کار را انجام دهند، به‌شدت پاسخ خواهند داد.» او همچنین گفت که ایالات متحده «برخی مسائل مربوط به نگرانی خود در مورد امنیت حضور آمریکا در منطقه» را ذکر کرد. فیدان گفت که ایالات متحده سپس با ایرانی‌ها تماس گرفت و به آنها اطلاع داد که «ایالات متحده در صورت حمله نقشی نخواهد داشت و بنابراین آنها نمی‌خواهند ایالات متحده به‌گونه‌ای مداخله کند که آنها را به جنگ بکشاند و (ترکیه تمایل دارد) به‌عنوان میانجی عمل کند.»
فیدان در مورد ادعاهایی مبنی بر دیدار ترامپ و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در ترکیه گفت: «بگذارید این را بگویم: به دلیل اعتماد به رهبری رئیس‌جمهورمان، پیشرفته‌ترین پیشنهادها و موقعیت‌ها در دستور کار قرار گرفت؛ اما من در مورد آنها اظهارنظر نمی‌کنم.»
فیدان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ایالات متحده پس از حملات اسرائیل به ایران در این وضعیت دخالت خواهد کرد و آیا عراقچی نخستین بیانیه خود را در این مورد در ترکیه در ۲۱ ژوئن صادر کرد، گفت: «وقتی روز شنبه با همتای ایرانی خود ملاقات کردیم، آمریکایی‌ها در حال جنگ نبودند.» او افزود: «به‌طور دقیق‌تر، آمریکایی‌ها هیچ قصدی برای درگیر شدن در یک جنگ تمام‌عیار مانند کاری که اسرائیلی‌ها کردند، ابراز نکردند. مشکلی در مورد تاسیسات هسته‌ای وجود داشت. تفکر فعلی این است که اسرائیلی‌ها دائما در حال حرکت برای از بین بردن این تاسیسات و تهدیدی هستند که آنها ایجاد می‌کنند و ایرانی‌ها نیز متقابلا تلافی می‌کنند. سپس آنها شروع به حمله به اهداف دیگر می‌کنند و این جنگ طولانی‌تر، طاقت‌فرساتر و گسترده‌تر خواهد شد. بنابراین، به‌نوعی، ایده اصلی که باعث اقدام شد، این فکر بود که اگر تاسیسات هسته‌ای از بین بروند، ممکن است در این زمینه کندی ایجاد شود. البته چه آنها به یک تاسیسات هسته‌ای حمله کنند و چه به مکان دیگری، هنوز مساله جنگ مهم است.»
فیدان همچنین در این مصاحبه تلویزیونی شرحی از گفت‌وگوی خود با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران پس از حملات ایالات متحده ارائه داد. او این گفت‌وگوی دو نفره را این‌گونه تشریح کرد: «روز بعد، وقتی با همکار ایرانی خود صحبت کردیم، توصیه اصلی ما البته این بود که ابتدا بفهمیم نیت آمریکایی‌ها چیست. آیا این یک جنگ کاملا مخرب است یا محدود به تاسیسات هسته‌ای؟ به نظر می‌رسد که محدود به تاسیسات هسته‌ای است. همان‌طور که قبلا دیده شده است، این بخشی از استراتژی ایران است. در جلسه ما، دیدم که او نیز این پیام را منتقل کرد: اگر این فعالیت محدود به همین شکل باقی بماند، پاسخ ما نیز محدود خواهد بود. این یک پیام مهم بود. ما این پیام را منتقل کردیم. البته ایران این موضوع را در داخل کشور مورد بحث قرار داد. آنها به یک نقطه رسیدند و سپس، همان‌طور که خود ترامپ در پست خود (در رسانه‌های اجتماعی) اظهار کرد، از طریق ارتباط و توافق متقابل، موضوع به این شکل درآمد که «شما به نقطه من ضربه بزنید، من هم به نقطه شما ضربه می‌زنم، اما خودم را به این نقطه محدود می‌کنم.» فیدان خاطرنشان کرد که حادثه مشابهی در زمان شهادت سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران در سال۲۰۲۰ رخ داده است. او مدعی شد: «در آنجا نیز، در جریان تلافی، تفاهم اولیه مشابهی حاصل شد تا دیگر تشدید تنش صورت نگیرد. این در واقع یکی از نادرترین موقعیت‌ها در تاریخ جنگ است.»
احتمال آشتی ایران و آمریکا
در پاسخ به این سوال که آیا مذاکرات درمورد برنامه هسته‌ای ایران از سر گرفته خواهد شد و آیا در صورت انجام مذاکرات، ترکیه نقش میانجی را ایفا خواهد کرد، فیدان خاطرنشان کرد که اردوغان آمادگی ترکیه را برای هر نقشی اعلام کرده است. فیدان گفت: «اما نشانه‌های اولیه‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه روندی که چند سال پیش در عمان آغاز شد، دوباره فعال خواهد شد. شاید آنها بخواهند دوباره آن را امتحان کنند. صادقانه بگویم، من فکر می‌کنم که آنها می‌توانند در مورد مسائل هسته‌ای به توافق برسند.» او اظهار کرد: «همان‌طور که گفتم، احتمال مصالحه در اینجا وجود دارد. به‌خصوص پس از حمله اخیر به تاسیسات هسته‌ای. اما البته، من نمی‌توانم از طرف هر دو کشور صحبت کنم. هنگام صحبت با مقامات هر دو کشور، ایده‌هایی داشتم که به آنها کمک می‌کرد تا در میانه راه با هم ملاقات کنند.»
وزیر بر لزوم ایده‌های خلاقانه برای حل این مساله تاکید کرد؛ زیرا هر دو طرف از مواضع اولیه بسیار متفاوتی می‌آیند. او گفت: «موضع اولیه آمریکایی‌ها این است که هیچ فعالیت غنی‌سازی در ایران نباید وجود داشته باشد. ایرانی‌ها استدلال می‌کنند که غنی‌سازی هسته‌ای صلح‌آمیز حقی است که از قوانین و توافق‌نامه‌های بین‌المللی گرفته شده است. همان‌طور که می‌دانید، آنها از توافق هسته‌ای و پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) حمایت می‌کنند.» فیدان با اشاره به اینکه تحریم‌ها در نتیجه رای‌گیری در مورد منابع هسته‌ای ایران در سال‌ها پیش اعمال شده‌اند، گفت: «همچنین یک تعادل دیگر نیز وجود دارد: پنج عضو دائم همگی کشورهای مسلح به سلاح هسته‌ای هستند و در شرایط فعلی برای آنها غیرممکن است که درمورد همه‌چیز به توافق برسند. با این حال، آنها در مورد عدم اجازه به یک کشور ششم برای داشتن سلاح‌های هسته‌ای اتفاق نظر دارند. اما هیچ تلاشی برای کاهش این تعداد به چهار، سه یا دو کشور وجود ندارد؛ زیرا در نهایت، هیچ‌کس به هیچ‌کس اعتماد ندارد.»
