سناریوهای محتمل  ایران

بسیاری از کشورهای منطقه، این اقدام را محکوم کردند؛ اما کشورهای اروپایی، این اقدام را در سطح بین‌المللی محکوم نکردند. این حمله، ناقض حقوق بین‌الملل و شرایط ان‌‌‌پی‌‌‌تی است چراکه هیچ کشوری نمی‌تواند به کشورهایی که عضو ان‌‌‌پی‌‌‌تی و تحت نظارت آژانس هستند و اورانیوم غنی‌‌‌ می‌کنند، حمله کند.

این طور که شواهد نشان می‌دهد در ۶ماه گذشته و از زمانی که ترامپ در آمریکا بر سر کار آمده، بی‌‌‌نظمی و بی‌‌‌قانونی بیشتر در دنیا رواج پیدا کرده است. رئیس‌‌‌جمهور آمریکا یک روز تصمیم می‌گیرد کشور بزرگی مانند کانادا را به آمریکا ملحق کند و روز دیگر چنین خوابی برای سرزمین بزرگی همچون گرینلند می‌‌‌بیند. حال هم تصمیم گرفته تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران که قانونی است را از بین ببرد و به همین منظور، به ایران حملات غیرقانونی می‌کند. 

ترامپ به ایران حمله کرده است و جمهوری اسلامی هم از پیش اعلام کرده بود که اگر آمریکا به‌‌‌همراه اسرائیل وارد جنگ شود، ایران نیز مقابله به مثل می‌کند. ایران حملات پهپادی و موشکی فراوانی به سمت شهرهای مهم اسرائیل داشته و خساراتی هم به آنها وارد کرده است؛ اما آمریکا کشوری بسیار دور در یک قاره دور است؛ بنابراین جمهوری اسلامی نمی‌تواند بعد از اینکه حمله‌‌‌ای از آمریکا دریافت می‌کند، این کشور را مورد هدف قرار دهد. بنابراین وقتی اعلام شده که ایران مقابله به‌‌‌مثل می‌کند، مشخص نیست این اتفاق کی رخ می‌دهد. طبیعتا باید تمام جوانب کار در نظر گرفته شود زیرا اگر مقابله‌‌‌ای از سوی جمهوری اسلامی رخ ندهد، دشمن جسارت بیشتری پیدا کرده و اقدامات بعدی را نیز علیه ایران انجام می‌دهد. 

با این همه ملاحظاتی نیز وجود دارد و باید به‌‌‌نحوی رفتار شود که کشورهای همسایه در این حملات صدمه نخورند تا رابطه ایران با این کشورها، خدشه‌‌‌دار نشده و کشور شاهد تاثیرات منفی منطقه‌‌‌ای در روابط دوجانبه و چندجانبه خود نداشته باشد.

ممکن است برخی هشدار دهند چنانچه تنگه هرمز بسته شود، ممکن است مانعی برای آزادی کشتیرانی به وجود آید؛ اما به نظر نمی‌رسد که جمهوری اسلامی بخواهد این اقدام را انجام دهد چراکه کشورهای متحد و دوست جمهوری اسلامی در منطقه نیز از این امر آسیب می‌‌‌بینند؛ ضمن اینکه بر اساس اخباری که خبرگزاری‌‌‌های داخلی اعلام می‌کنند حملات آمریکایی‌‌‌ها به فردو، آن چنان وسیع و گسترده نبوده که همه امکانات و تاسیسات را از بین ببرد. 

بنابراین این احتمال وجود دارد که در روزهای آینده، حمله‌‌‌ای از سوی جمهوری اسلامی صورت بگیرد. البته این امکان هم وجود دارد که این حمله در طولانی‌مدت رخ دهد. یک سناریوی دیگر نیز آن است که چنانچه حملات رژیم صهیونیستی متوقف شود، مذاکراتی بین ایران و آمریکا صورت بگیرد تا این قضیه به نحوی حل و فصل شود. این نکته‌‌‌ای است که وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز به آن اشاره کرده است. مذاکره با آمریکا منوط به این است که حملات رژیم صهیونیستی که با چراغ سبز رئیس‌‌‌جمهور آمریکا صورت گرفته، متوقف شود.

با این حال، کشور در یک شرایط جنگی است؛ در این شرایط جنگی، آنچه سبب می‌شود دشمن عقب‌‌‌نشینی کرده و ناامید شود این است که در داخل کشور همبستگی ملی رخ دهد. این همبستگی ملی تا این لحظه نشان داده شده اما باید مراقب بود که خللی در آن ایجاد نشود. هر اختلافی که تاکنون در مورد مسائل اجتماعی، مسائل اقتصادی و موارد دیگر وجود داشته باید اکنون که کشور مورد تهاجم جدی از سوی دشمنان منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی قرار گرفته، کنار گذاشته شود. چنانچه بتوان این همبستگی را حفظ کرد، حتما از این بحران سربلند بیرون می‌‌‌آییم.

در مورد مساله حق غنی‌‌‌سازی ایران، طبیعی است که ایران بر آن پافشاری خواهد کرد زیرا ایران به دنبال سلاح اتمی نیست و نمی‌‌‌خواهد از مقررات بین‌المللی نظیر ان‌‌‌پی‌‌‌تی سر باز بزند. ایران به دنبال آن است که بر اساس مقررات آژانس و ان‌‌‌پی‌‌‌تی، حق غنی‌‌‌سازی برای دستاوردهای علمی مانند پزشکی استفاده کند. اگر برخی توصیه کنند که ایران باید اورانیوم را به کشور وارد کند، باید در پاسخ آنها گفت احتمال انجام این عمل، نزدیک به صفر است و با فشارهایی که از سوی کشورهای اروپایی، آمریکا و... بر ایران اعمال می‌شود و با توجه به وعده‌‌‌هایی که این کشورها در تمام مدت اعلام می‌‌‌کردند اما از زمان برجام تاکنون به آن عمل نکردند مشخص است اورانیوم را بدون شرط و شروط در اختیار ایران نمی‌‌‌گذارند.طبیعتا ایران هم بر همین موارد تاکید دارد. 

نکته بعدی هم اینکه اگر دیپلماسی کار کند و مذاکرات به شرط توقف تجاوزات رژیم صهیونیستی، از سر گرفته شود، اولویت ایران رفع تحریم‌‌‌هاست زیرا چنانچه تحریم‌‌‌ها رفع نشوند و تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران هم کار خود را متوقف کنند، چشم‌‌‌انداز مثبتی باقی نمی‌‌‌ماند. 

همچنین نکته قابل‌توجه دیگر که مورد توجه اروپایی‌‌‌ها هم قرار گرفته مساله دفاعی و موشکی ایران است؛ اکنون برای مردم ایران و دنیا ثابت شده که نظام موشکی تا چه اندازه برای کشور حیاتی است. اگر توسعه سیستم موشکی در کشور جدی گرفته نمی‌‌‌شد، احتمالا وضعیت کشور در این تجاوز متفاوت‌‌‌تر بود؛ بنابراین طبیعی است که ایران به دنبال تنش نیست اما با توجه به اینکه تجاوز و حمله از سوی اسرائیل صورت گرفته، ممکن است ایران هم عمل متقابلی انجام دهد. این احتمال هم وجود دارد که کشور به سمت گفت‌‌‌وگو حرکت کند اما بدیهی است که گفت‌‌‌وگو و مذاکره شرایط خاص خود را دارد و نمی‌توان در میان جنگ اقدام به گفت‌‌‌وگو کرد.

* استاد ژئوپلیتیک و روابط بین‌الملل