مساحت جنگلهایی که در سال۲۰۲۴ از دست رفتند به ۷میلیون هکتار رسید
جهنم در قلب آمازون
این میزان تقریبا معادل کل مساحت کشور پاناما(۷۵هزار کیلومتر‌مربع) است و بیشتر آن در کشورهایی همچون برزیل، بولیوی و کانادا اتفاق‌افتاده که در مهار و مدیریت بحران آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌ها ناتوان بودند. اهمیت این آمار زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم جنگل‌‌‌‌‌‌های گرمسیری نقش بی‌‌‌‌‌‌بدیلی در جذب دی‌‌‌‌‌‌اکسید‌کربن، حفظ تنوع‌زیستی و تعادل اقلیمی زمین دارند. این حجم از نابودی، نهتنها یک فاجعه زیست‌محیطی، بلکه تهدیدی مستقیم برای سلامت اقلیم جهانی نیز به‌شمار می‌آید. در صدر این فاجعه، نام برزیل می‌‌‌‌‌‌درخشد؛ کشوری که بیشترین حجم از جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی را به خود اختصاص داده‌است. آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌های ویرانگر در حوضه آمازون باعث ازدست‌رفتن ۳میلیون هکتار از جنگل‌‌‌‌‌‌های این کشور شد که آن را در صدر کشورهای دارای بیشترین جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی قرارداد؛ این در حالی است که در سال۲۰۲۳، دولت جدید برزیل به رهبری لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، امیدهایی را برای مقابله با جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی برانگیخته بود.
لولا در آغاز به‌کار خود وعده داده بود؛ «جنگل‌‌‌‌‌‌های بارانی آمازون از اولویت‌‌‌‌‌‌های ملی حفاظت خواهند بود»، اما سال۲۰۲۴ با خشکسالی بی‌سابقه‌‌‌‌‌‌ای که در تاریخ این منطقه ثبت شد، آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌هایی را پدید آورد که از کنترل خارج شدند. تحلیلگران معتقدند؛ توان اجرایی دولت برزیل برای مهار این بحران ناکافی بود و شکاف‌‌‌‌‌‌های مدیریتی و بودجه‌‌‌‌‌‌ای، نقش تعیین‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌‌ای در شدت‌گرفتن این وضعیت داشتند.
متیو هانسن، مدیر آزمایشگاه تحلیل داده‌های دانشگاه مریلند، وضعیت پیش‌‌‌‌‌‌آمده را «شدیدا هشداردهنده» خوانده و می‌گوید: «سیگنال‌هایی که از داده‌ها دریافت کرده‌‌‌‌‌‌ایم به‌‌‌‌‌‌شدت نگران‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌‌اند. بیم آن می‌رود که سرعت پیشروی بحران اقلیمی از توان ما برای مقابله و ترمیم پیشی بگیرد.» در واقع، ترس اصلی کارشناسان این است که سیستم‌های طبیعی مانند آمازون به نقطه‌‌‌‌‌‌ای برسند که دیگر امکان بازیابی نداشته باشند.
ریه زمین گرفتار خشکسالی
آمازون که به‌عنوان «ریه زمین» شناخته می‌شود، به‌‌‌‌‌‌طور سنتی اقلیمی مرطوب دارد و به‌‌‌‌‌‌ندرت دچار آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌های گسترده می‌شود، اما تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌‌‌‌‌‌های پی‌‌‌‌‌‌درپی و کاهش رطوبت خاک، شرایطی را فراهم کرده‌اند که حتی این اکوسیستم مقاوم نیز در‌برابر آتش بی‌‌‌‌‌‌دفاع مانده‌است. علاوه‌بر برزیل، بولیوی با جهشی حیرت‌‌‌‌‌‌آور در میزان جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی مواجه شد. طبق داده‌های ارائه‌‌‌‌‌‌شده، این کشور در سال۲۰۲۴ شاهد افزایش ۲۰۰درصدی در از دست‌دادن جنگل‌‌‌‌‌‌های اولیه خود بوده‌است؛ این در حالی است که کل مساحت جنگل‌‌‌‌‌‌های بولیوی کمتر از نصف جمهوری دموکراتیک کنگو است، اما با این وجود، بولیوی در رتبه دوم کشورهای با بیشترین جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی جای گرفت.
کارشناسان سه عامل را به‌عنوان علل اصلی این بحران ذکر می‌کنند: نخست، تداوم خشکسالی شدید در سراسر آمریکای‌جنوبی؛ دوم، آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌هایی که در اثر شرایط خشک و بی‌سابقه گسترش یافتند و سوم، سیاست‌های دولت بولیوی که با اعطای مجوز به توسعه کشاورزی در جنگل‌‌‌‌‌‌ها، عملا راه را برای تخریب بیشتر باز کردند. این وضعیت نمونه‌‌‌‌‌‌ای آشکار از تضاد بین توسعه اقتصادی کوتاه‌مدت و حفاظت محیط‌زیست در بلندمدت است. علاوه‌بر برزیل و بولیوی، کشورهای متعددی در آمریکای‌لاتین نیز روندی مشابه را تجربه کردند. مکزیک، نیکاراگوئه، پرو و گواتمالا از جمله کشورهایی بودند که در سال۲۰۲۴ با افزایش نرخ جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی مواجه شدند. همچنین در جمهوری دموکراتیک کنگو و کلمبیا، درگیری‌های داخلی و حضور گروه‌های مسلح باعث شد که بهره‌‌‌‌‌‌برداری غیرقانونی از منابع طبیعی، از جمله چوب شدت بگیرد.
قربانی سیاست‌های ناکارآمد
این گروه‌ها اغلب برای تامین مالی خود به‌فروش چوب‌‌‌‌‌‌های قاچاق متوسل می‌شوند و در نتیجه، جنگل‌‌‌‌‌‌ها نهتنها قربانی سیاست‌های ملی ناکارآمد، بلکه قربانی جنگ‌های نیابتی و درگیری‌های مسلحانه نیز شده‌اند. بسیاری از مناطق جنگلی به دلیل نبود حاکمیت موثر، به‌‌‌‌‌‌راحتی در اختیار عوامل مخرب قرار می‌گیرند. در خارج از مناطق گرمسیری، جنگل‌‌‌‌‌‌های بوریال یا تایگا که در عرض‌‌‌‌‌‌های جغرافیایی بالاتر قرار دارند نیز آسیب‌های قابل‌توجهی را متحمل شدند. در کانادا، آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌های سال۲۰۲۴ به حدی گسترده بود که نهتنها مناطق وسیعی از جنگل‌‌‌‌‌‌ها را نابود کرد، بلکه منجر به تخلیه گسترده شهرها و روستاها شد. بیش از ۵۰هزار نفر از ساکنان مناطق شمالی مجبور به ترک خانه‌‌‌‌‌‌های خود شدند و خسارات مالی ناشی از این حوادث بالغ‌بر ۸۸۰میلیون دلار اعلام‌شده‌است.
روسیه نیز با از دست‌دادن ۵میلیون هکتار از جنگل‌‌‌‌‌‌های خود، رکورد جدیدی در زمینه ازدست‌رفتن منابع طبیعی ثبت کرد؛ این در حالی است که آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌های طبیعی در این عرض‌‌‌‌‌‌های جغرافیایی پدیده‌‌‌‌‌‌ای نادر نیستند، اما تغییرات اقلیمی شدت و گستره آنها را چندین‌برابر کرده‌است. با وجود این فاجعه گسترده، نشانه‌هایی از امید نیز در گزارش دیده می‌شود. کشورهای جنوب‌‌‌‌‌‌شرقی آسیا، به‌ویژه مالزی، لائوس و اندونزی، توانستند در سال۲۰۲۴ کاهش چشمگیری در میزان جنگل‌‌‌‌‌‌زدایی ثبت کنند. دلیل این موفقیت را می‌توان در همگرایی سیاست‌های دولتی، تلاش‌های جامعه محلی و مشارکت فعال بخش‌خصوصی جست‌وجو کرد. دولت‌ها در این کشورها سرمایه‌گذاری بیشتری در سیستم‌های هشدار زودهنگام، آموزش جوامع محلی و وضع مقررات سختگیرانه‌‌‌‌‌‌تر انجام داده‌اند. همچنین در بولیوی، قلمرو بومی چاراگوا ایامبه با استفاده از سیاست‌های زمین‌‌‌‌‌‌محور بومی و بهره‌‌‌‌‌‌گیری از فناوری‌های نوین هشدار سریع، توانست از تاثیر آتش‌سوزی‌‌‌‌‌‌های سراسری در امان بماند. این موفقیت نشان می‌دهد؛ اقدامات محلی هدفمند می‌تواند در سطحی وسیع‌‌‌‌‌‌تر به الگویی موثر برای جهان تبدیل شود.
راد تیلور، مدیر جهانی برنامه جنگل‌‌‌‌‌‌ها در موسسه منابع جهانی، با اشاره به نشست اقلیمی آتی در شهر بلم برزیل، بر نیاز فوری به اصلاح نظام تامین مالی حفاظت از جنگل‌‌‌‌‌‌ها تاکید کرد. به گفته او، «تا زمانی‌که قطع درختان سود بیشتری نسبت به حفظ آنها داشته‌باشد، نمی‌توان انتظار داشت وضعیت بهتر شود.» این جمله هشداری است درباره مدل اقتصادی فعلی که به بهره‌‌‌‌‌‌برداری از طبیعت به‌عنوان یک منبع مصرفی می‌‌‌‌‌‌نگرد، نه یک سرمایه حیاتی برای بقا، در حالی‌که بودجه‌‌‌‌‌‌های اختصاص‌‌‌‌‌‌یافته به حفاظت از جنگل‌‌‌‌‌‌ها همچنان ناکافی هستند، بازارهای بین‌المللی همچنان به محصولات حاصل از تخریب جنگل‌‌‌‌‌‌ها وابسته‌‌‌‌‌‌اند. در این شرایط، اصلاح فوری ساختارهای مالی، تعیین ارزش واقعی جنگل‌‌‌‌‌‌ها و پرداخت هزینه برای حفظ آنها، نهتنها ضروری، بلکه حیاتی است.
خیانت آمریکا به عدالت اقلیمی جهانی
همزمان با بحران‌های زیست‌محیطی، اسناد داخلی سازمان‌ملل نشان می‌دهد؛ ایالات‌متحده تحت‌رهبری دونالد ترامپ در تلاش است تا توافق‌نامه‌های جهانی برای کمک به کشورهای درحال‌توسعه را تضعیف کند. این کشور با حذف «تغییرات اقلیمی»: «برابری جنسیتی» و «پایداری» از اسناد رسمی، مخالفت خود را با اصلاحات سیستم مالی جهانی اعلام کرده‌است، همچنین ایالات‌متحده با پیشنهادهایی مانند مالیات‌‌‌‌‌‌های همبستگی جهانی برای فعالیت‌های آلاینده و حذف یارانه‌های سوخت‌های فسیلی مخالفت کرده‌است.
بسیاری از کشورهای فقیر با بدهی‌های سنگین و هزینه‌های بازسازی پس از بلایای طبیعی مواجه هستند، با این‌حال ایالات‌متحده با اصلاح سیستم رتبه‌‌‌‌‌‌بندی اعتباری و تضمین تامین مالی مناسب برای حمایت‌های اجتماعی در دوران بحران‌‌‌‌‌‌ها مخالفت کرده‌است. این موضع‌گیری‌ها فشار بر سایر کشورها را برای پذیرش توافق‌نامه‌ها افزایش می‌دهد، زیرا مذاکرات به‌دنبال اجماع میان ۱۹۳کشور عضو سازمان‌ملل هستند.
ترکیب بحران‌های زیست‌محیطی و سیاست‌های تضعیف‌‌‌‌‌‌کننده ایالات‌متحده، آینده‌‌‌‌‌‌ای نگران‌‌‌‌‌‌کننده برای تلاش‌های جهانی در مقابله با تغییرات اقلیمی ترسیم می‌کند، درحالی‌که برخی کشورها پیشرفت‌هایی در حفاظت از محیط‌زیست داشته‌‌‌‌‌‌اند، نیاز به همکاری جهانی و تعهد قوی‌‌‌‌‌‌تر برای حمایت از کشورهای آسیب‌‌‌‌‌‌پذیر بیش از پیش احساس می‌شود.
اجلاس آتی اقلیمی در بلم، برزیل، فرصتی برای بازنگری در تعهدات جهانی و تقویت همکاری‌ها خواهد بود. سی‌‌‌‌‌‌امین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل‌متحد(COP۳۰) از ۱۹ تا ۳۰ آبان ۱۴۰۴(۱۰ تا ۲۱ نوامبر ۲۰۲۵) در شهر بلم، برزیل برگزار خواهدشد. این نخستین‌باری است که نشست COP در منطقه آمازون برگزار می‌شود که اهمیت جهانی جنگل‌‌‌‌‌‌های آمازون را در مباحث اقلیمی برجسته می‌کند. بلم، مرکز استان پارا، به‌عنوان میزبان این کنفرانس انتخاب‌شده و در حال آماده‌‌‌‌‌‌سازی برای پذیرش بیش از ۵۰هزار شرکت‌‌‌‌‌‌کننده از جمله رهبران جهان و کارشناسان اقلیمی است. این رویداد در مرکز همایش و نمایشگاهی هانگار برگزار خواهدشد که برای بر‌‌گزاری چنین گردهمایی بزرگی ارتقا یافته‌است.
