امارات متحده در جستوجوی زنجیره تامین جهانی، در حال سرازیر کردن پول به آفریقا است
بلندپروازی‌های سوئیس خلیج‌فارس در قاره سیاه
«پاتریشیا کوهن» در گزارش دیروز شنبه در نیویورک تایمز نوشت، سرمایه‌گذاری‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در آفریقا، عمدتا توسط امارات، در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته است. از سال ۲۰۱۹، در قاره سیاه ۱۱۰میلیارد دلار معامله - عمدتا توسط شرکت‌هایی که به‌شدت با قدرت‌های حاکم همسو هستند - اعلام شده است که مبالغ وعده داده‌شده توسط هر کشور دیگری را ناچیز جلوه می‌دهد. «آنا جیکوبز»، پژوهشگر غیرمقیم در موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن گفت: «امارات متحده عربی در حال تبدیل شدن به یک بازیگر خارجی مسلط» در بیشتر بخش‌های آفریقاست.
جیکوبز گفت که تلاش‌های این کشور برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی، به‌ویژه در امور مالی و فناوری، احتمالا در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ تقویت خواهد شد. رئیس‌جمهور آمریکا که به دنبال جذب پول اماراتی‌ها به ایالات متحده است، راه را برای فروش تراشه‌های هوش مصنوعی پیشرفته آمریکایی به امارات هموار کرد. سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌های گسترده امارات برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی در هوش مصنوعی بخشی از یک طرح بلندپروازانه برای افزایش نفوذ این کشور، به ویژه بر زنجیره‌های تامین جهانی است. امارات نیز مانند سایر کشورهای تولیدکننده نفت در خلیج فارس، به دنبال تنوع‌بخشی به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است و آفریقا را به‌عنوان بخش اساسی این طرح می‌بیند. این قاره دارای منابع معدنی گسترده، جمعیت رو به رشد، پتانسیل کشاورزی و موقعیت استراتژیک مهمی در همسایگی دریاهای سرخ و مدیترانه و همچنین اقیانوس هند و اقیانوس اطلس است.
شرکت‌های قدرتمند اماراتی مستقر در دبی و ابوظبی با ارتباطات سیاسی در ده‌ها کشور در سراسر آفریقا فعالیت دارند. شرکت « AMEA Power» در حال حاضر در حال ساخت یا بهره‌برداری از نیروگاه‌های انرژی پاک در بورکینافاسو، جیبوتی، مصر، اتیوپی، ساحل عاج، کنیا، مراکش، آفریقای جنوبی، توگو، تونس و اوگاندا است و قصد دارد فعالیت‌های خود را گسترش دهد. «شرکت ملی انرژی ابوظبی» پروژه‌هایی در مراکش، سنگال و آفریقای جنوبی دارد و در پروژه‌ای برای سرمایه‌گذاری ۱۰میلیارد دلاری در انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای جنوب صحرای آفریقا مشارکت دارد. «دی‌پی ورلد»، اپراتور عظیم بنادر و لجستیک تحت حمایت دولت، میلیاردها دلار در بنادر و مناطق آزاد اقتصادی از الجزایر تا زامبیا، از جمله در شهر بندری «بربرا» در جمهوری جدایی‌طلب سومالی‌لند، جایی که امارات نیز یک پایگاه نظامی دارد، سرمایه‌گذاری کرده است. تابستان گذشته این شرکت اعلام کرد که طی سه تا پنج سال آینده ۳میلیارد دلار دیگر در بنادر آفریقا هزینه خواهد کرد.
سال گذشته، «شرکت هلدینگ بین‌المللی امارات» بیش از یک‌میلیارد دلار برای ۵۱درصد سهام «معادن مس موپانی» در زامبیا سرمایه‌گذاری کرد. هزینه‌ها در مصر نیز افزایش یافته است. سال گذشته، امارات موافقت کرد که ۳۵میلیارد دلار برای توسعه یک شهر و مقصد گردشگری جدید در سواحل مدیترانه‌ای مصر سرمایه‌گذاری کند. سرمایه‌گذاری امارات در آفریقا با کاهش سرمایه‌گذاری چین افزایش یافته است. چین که زمانی از طریق «ابتکار کمربند و جاده» (BRI) خود بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در این قاره بود (و هنوز حضور گسترده‌ای دارد) در سال‌های اخیر پس از یکسری بحران بدهی در آفریقا و مشکلات اقتصادی در داخل، عقب‌نشینی کرده است. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، امارات متحده عربی اعلام کرد که در مجموع ۹۷میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در آفریقا انجام داده است؛ سه برابر کل سرمایه‌گذاری چین، طبق گزارش «fDi Markets» که یک پایگاه داده‌ای از سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. سرمایه‌گذاری ایالات متحده هم در سال۲۰۲۳ حدود ۱۰میلیارد دلار بود.
کارشناسان گفتند که اگرچه همه این وعده‌ها محقق نشدند، اما نشان‌دهنده تعهد کلی به تجارت در این قاره بودند. امارات همچنین به دنبال ایجاد تجارت است و از ابتدای سال، پیمان‌های مشارکت اقتصادی دوجانبه‌ای را با سه کشور آفریقایی، از جمله کنیا امضا کرده است. سخنگوی دولت امارات در امور تجارت و کمک‌های بشردوستانه گفت: «کل کمک‌های خارجی امارات متحده عربی در آفریقا که در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ از یک میلیارد دلار فراتر رفت، همچنین نشان‌دهنده تعهد مداوم ما به رفع نیازهای فوری است.» در همین حال، ترامپ خروج آمریکا از آفریقا را تسریع کرده، به میلیاردها دلار بودجه پایان داده، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده را منحل کرده و به تمام کمک‌های مالی به بانک توسعه آفریقا پایان داده است. طرح سازمان‌دهی مجدد وزارت امور خارجه نیز خواستار حذف اکثر عملیات در منطقه است.
بریتانیا نیز در سال‌های اخیر جریان پول خود را به این قاره محدود کرده، زیرا کمک به اوکراین را افزایش داده و به دنبال آن، هزینه‌های نظامی این کشور نیز افزایش یافته است. «ریکاردو سوارس د اولیویرا»، مدیر مشترک برنامه‌ای در مورد حکمرانی در آفریقا در دانشگاه آکسفورد گفت که اقدامات دولت ترامپ افراطی است، اما نشان‌دهنده یک روند جهانی بزرگ‌تر به دور از کمک‌های توسعه‌ای و ارزش‌های لیبرال است. اولیویرا افزود که جهان در حال گذار به دورانی است که تمرکز بر دموکراسی و بازارهای آزاد اهمیت کمتری پیدا می‌کند. وی می‌گوید: «یک رویکرد متمرکزتر بر تجارت، هنجاری مشترک خواهد بود.»
این به این معنی نیست که امارات منافع استراتژیک و سیاسی قابل توجهی در آفریقا ندارد. «آندریاس کریگ»، عضو موسسه مطالعات خاورمیانه در کالج کینگ لندن، گفت: «آنچه متفاوت است این است که امارات متحده عربی، کشورداری را به منافع و مشاغل خصوصی واگذار کرده است که تقریبا همه آنها به نوعی با دولت یا خانواده‌های حاکم ارتباط دارند.» انتظار می‌رود این شرکت‌ها بازده اقتصادی و استراتژیک داشته باشند. کریگ گفت: «امارات کشورداری را برای یک کشور کوچک متحول کرده است.» این کشور حدود یک میلیون شهروند دارد، از ایالت ایندیانا کوچک‌تر است و ارتش نسبتا کوچکی دارد. با این حال، او می‌گوید: «این کشور تا حد زیادی بازی یک قدرت میانی را انجام می‌دهد.»
برخی از انتخاب‌های سیاسی امارات نگرانی‌هایی را برانگیخته است. دولت سودان، امارات را به دامن زدن به نسل‌کشی با حمایت از «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF)، گروه شبه‌نظامی درگیر در جنگ داخلی که ۱۵۰هزار کشته و ۱۴میلیون آواره داشته، متهم کرده است. اخیرا، ارتش سودان روابط دیپلماتیک خود را با امارات - که گفته است فقط کمک‌های بشردوستانه ارائه داده است- قطع کرد. امارات همچنین به انتقال پول به گروه مزدور روسی واگنر در سودان و لیبی متهم شده است. کریگ گفت: «چیزی به نام پول تمیز یا کثیف در امارات متحده عربی وجود ندارد.»
«کن اوپالو» مدرس دانشکده خدمات خارجی دانشگاه جورج تاون گفت که امارات قصد دارد دروازه جهان به آفریقا برای سرمایه‌گذاری و تجارت، چه قانونی و چه قاچاق، باشد. او گفت که تنها تجارت طلا که عمدتا از دبی عبور می‌کند، ۳۰میلیارد دلار ارزش دارد. یک مقام اماراتی گفت: «امارات یک چارچوب نظارتی قوی ایجاد کرده است که تضمین می‌کند تجارت طلا با حداکثر امنیت، صداقت و شفافیت انجام شود.» همان‌طور که سفر ترامپ به منطقه خلیج فارس در این هفته نشان می‌دهد، واشنگتن امارات را متحدی قابل اعتماد در منطقه و آفریقا می‌داند. دو کشور روابط امنیتی نزدیکی را حفظ کرده‌اند. اما واشنگتن ممکن است ارزش مشارکت تجاری بین امارات و چین را دست کم بگیرد. سرمایه‌گذاری‌های بلندپروازانه در انرژی سبز در آفریقا به فناوری، مواد معدنی و کالاهای چینی متکی است.
اوپالو گفت: «امارات متحده عربی در نهایت از نظر نظامی به ایالات متحده متکی است؛ اما همچنین می‌خواهد خود را به عنوان سوئیس خلیج فارس معرفی کند که در آن از همه استقبال می‌شود. آنها می‌خواهند به یک قطب انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل شوند و انجام این کار بدون تعامل با چین دشوار است.»
