بهبود کیفیت فرآورده‌های نفتی؛ از یورو تا سوپر
مدیر سرمایه‌گذاری شرکت پالایش و پخش گفته تولید بنزین کشور باید به ۱۲۹میلیون لیتر در روز و تولید نفت‌گاز به ۱۳۰میلیون لیتر افزایش یابد تا نیاز داخلی به‌صورت پایدار تامین شود. این را می‌توان سویه تقاضا در بخش فرآورده تلقی کرد.
با این اوصاف میزان تولید بنزین و گازوئیل کشور باید کمتر از این ارقام باشد. به لحاظ کیفی اساسا کیفیت فرآورده‌های تولیدی طبق استاندارهای مهندسی در صنایع پالایشی معین می‌شود. هیچ مرجعی در داخل صنعت نفت کشور نمی‌تواند کوچک‌ترین تخلفی از این استانداردها داشته‌باشد. کیفیت هر فرآورده از مبادی تولید و مسیرهای حمل‌ونقل گرفته تا نقاط مصرف به دفعات مختلف و از سوی متخصصان در ایستگاه‌‌‌‌‌‌ها و آزمایشگاه‌‌‌‌‌‌های متعدد سنجش و پایش می‌شود، اما از سوی دیگر برخی خودروهای لوکس خارجی باید سوخت بسیار مرغوب‌تری را مصرف کنند؛ مثلا بنزین‌سوپر با اکتان بالاتر از بنزین معمولی را درون باک خود بریزند.
در گذشته برخی جایگاه‌ها، بنزین‌سوپر عرضه می‌کردند و قیمت آن نیز بالاتر از قیمت بنزین معمولی بود، اما اکنون مدتی است که هیچ جایگاهی در کشور بنزین‌سوپرعرضه نمی‌کند. صنعت پالایش ایران در سال‌های اخیر تلاش‌‌‌‌‌‌‌کرده در مسیر توسعه و حفظ پایداری تامین انرژی کشور و ارتقای کیفیت محیط‌زیست حرکت کند. این مسیر البته یک الزام قانونی و در راستای اسناد بالادستی کشور بوده‌است. پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در اواخر دهه۱۳۹۰ شمسی به بهره‌‌‌‌‌‌برداری رسید و تمامی تولیدات بنزین و گازوئیل این پالایشگاه تاکنون از نوع بسیار مرغوب(یورو۵) و مرغوب(یورو۴) هستند. به موازات آن نیز پروژه‌‌‌‌‌‌های متعددی در پالایشگاه‌های کشور تعریف شد که با عنوان کلی «بهبود کیفیت» شناخته می‌شدند.
وزیر نفت اشاره‌کرده که کیفیت بنزین بحثی است که در قالب طرح‌های کیفی‌‌‌‌‌‌سازی در پالایشگاه‌های کشور دنبال می‌شود. بخشی از پالایشگاه‌ها اکنون بنزین با استاندارد یورو۴ و یورو۵ تولید می‌کنند که با کمیت‌‌‌‌‌‌های متفاوتی عرضه می‌شوند. فهرست مطولی از این طرح‌ها می‌توان ارائه کرد؛ مثلا در پالایشگاه آبادان با بهره‌‌‌‌‌‌برداری از واحد هیدروکراکر حدود ۴میلیون لیتر نفت‌گاز یورو۵ تولید می‌شود. در پالایشگاه شیراز طرح بهبود کیفیت گازوئیل در همین روزها به بهره‌‌‌‌‌‌برداری می‌رسد و با استفاده از این طرح، تمام نفت‌گاز تولیدی این پالایشگاه به استاندارد یورو ارتقا می‌‌‌‌‌‌یابد و این امید می‌رود که بنزین تولیدی پالایشگاه تهران نیز به استاندارد یورو۴ و ۵ ارتقا یابد و البته طرح‌های مشابه در تقریبا تمامی پالایشگاه‌های کشور در دست اجرا است که به‌تدریج به مرحله بهره‌‌‌‌‌‌برداری می‌رسد. با همه این تلاش‌ها اما چرا به‌نظر می‌رسد که هنوز اتفاق خاصی در حوزه بهبود کیفیت نیفتاده است؟ بخشی از پاسخ را باید در ضعف اطلاع‌‌‌‌‌‌رسانی صنعت پالایش کشور سراغ گرفت، ولی بخش مهم دیگر عملا در فرآیندی نهفته است که اتفاقا صنعت نفت کشورمان هیچ نقش و مداخله‌‌‌‌‌‌ای درآن ندارد ولی قربانی آن شده‌است. موضوع به افزایش سرسام‌‌‌‌‌‌آور میزان مصرف بنزین در کشور مرتبط است. اگر اسناد بالادستی مسیر توسعه صنعت پالایش را مشخص‌کرده اما در عین‌حال محدودیت‌ها و الزامات دیگری را نیز بر این صنعت تحمیل کرده‌است.
مطابق ماده۲ آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک مصوب هیات‌وزیران، اگر توزیع بنزین در کشور روزانه از ۸۵میلیون لیتر فراتر برود، وزارت نفت الزامی به توزیع بنزین یورو۴ در کشور ندارد. در سال‌های گذشته و بعد از آغاز به‌کار پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، کشور از بند‌واردات بنزین رها شد، لذا میزان تولید بنزین‌سوپر به روال عادی برگشت و در جایگاه‌ها عرضه شد. همه تولیدات بنزین کشور به یک اندازه مرغوبیت ندارند.حسب نوع نفت‌خام و همچنین فناوری پالایش و فرآیندهای مهندسی مربوطه، ممکن است انواع و اقسام بنزین با درجات مختلف به لحاظ کیفیت در پالایشگاه‌های کشور تولید شود. بنزین‌سوپر به لحاظ کیفی در برج تقطیر در زمره مرغوب‌ترین فرآورده‌های تولیدی است. طبعا این نوع بنزین در صورت اختلاط با سایر کیفیت‌‌‌‌‌‌های بنزین می‌تواند منجر به ارائه بنزین مرغوب‌تر شود، لذا قاعدتا همه تولیدات کشور در بخش سوپر در اختیار مخازن پالایشی کشور در پالایشگاه‌ها و انبارهای فرآورده قرار می‌گیرد تا با سایر کیفیت‌‌‌‌‌‌ها مختلط شود. این محدودیتی است که شرایط ناترازی به کشور تحمیل کرده‌است.
* کارشناس صنایع پایین‌دستی نفت
