آتش‌‌‌سوزی‌‌‌های سریالی ذخایر سبز زمین را در معرض نابودی قرار دادهاند؛
تهدید اقلیمی جنگلها
انجمن سبز زاگرس
طبق گزارش تازه «موسسه جهانی منابع» (WRI)، سال ۲۰۲۴ بدترین سال در دو دهه گذشته از نظر از دست رفتن پوشش جنگلی بوده است. داده‌‌‌های آزمایشگاه GLAD در دانشگاه مریلند نشان می‌دهد که در این سال، ۷.۶ میلیون هکتار از جنگل‌‌‌های اولیه استوایی نابود شده‌‌‌اند؛ این مساحت تقریبا دو برابر سال گذشته و مساحتی معادل کشور پاناماست.
آنچه تخریب‌های سال ۲۰۲۴ را از سایر تخریب‌‌‌ها متمایز کرد سهم بالای آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها بود. برای نخستین‌‌‌بار، حریق عامل اصلی نابودی جنگلها معرفی شده و حدود ۵۰درصد از کل این تخریب‌‌‌ها به آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها نسبت داده شده است، در حالی که در گذشته کشاورزی نقش موثرتری در تخریب داشت. پیتر پوتاپوف، استاد پژوهشی در دانشگاه مریلند، اعلام کرده که میانگین سالانه از دست رفتن پوشش درختی به‌‌‌دلیل آتش‌‌‌سوزی، طی دو سال اخیر بیش از دو برابر میانگین دو دهه گذشته بوده است.
مطالعه‌‌‌ای درباره تاثیر تغییر اقلیم در پهنه‌‌‌های جنگلی نشان می‌دهد که افزایش وسعت مناطق سوخته ارتباط مستقیمی با تغییرات آب‌‌‌وهوایی ناشی از فعالیت‌‌‌های انسانی دارد. هفته‌‌‌نامه «تجارت فردا» در گزارشی از آزاده چیذری به این پرسش پرداخته که چرا آتش‌‌‌سوزی جنگلها چنین ابعاد فراگیری پیدا کرده است. بر اساس این گزارش، دو سال گذشته گرم‌‌‌ترین سال‌های ثبت‌‌‌شده تاکنون بوده‌‌‌اند. این گزارش همچنین به گفته‌‌‌های پیتر پوتاپوف، استاد پژوهشی در دانشگاه مریلند استناد کرده و آورده است: خشکسالی مرتبط با رویدادهای ال‌‌‌نینو، با افزایش آتش‌‌‌سوزی در جنگل‌‌‌های استوایی در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ و در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ همراه بود.
با این حال، رویدادهای قبلی ال‌‌‌نینو تاثیر مشابهی نداشتند. می‌‌‌دانیم که دما در حال افزایش است و رویدادهای خشکسالی احتمالا پرتکرار و شدیدتر می‌‌‌شوند، به علاوه ما عوامل دیگری نیز داریم، تکه‌‌‌تکه شدن جنگل‌‌‌های دست‌‌‌نخورده و اولیه در پی ایجاد زیرساخت‌‌‌ها و فعالیت‌‌‌های معدنی که در مناطق گرمسیری در سراسر قاره‌‌‌ها در حال گسترش هستند و به‌‌‌شدت در آتش‌‌‌سوزی نقش دارند.
راد تیلور، مدیر جنگلها و حفاظت از طبیعتِ «موسسه منابع جهانی» از دیگر متخصصانی است که در این گزارش به گفته‌هایش استناد شده است. به گفته او اگرچه در کاهش تلفات جنگلی ناشی از محصولاتی چون روغن پالم و چوب پیشرفت‌‌‌هایی حاصل شده، کالاهایی مانند قهوه، کاکائو و به‌‌‌ویژه مواد معدنی حیاتی، اکنون به عوامل مهمی در نابودی جنگلها بدل شده‌‌‌اند.
بر اساس داده‌‌‌های جدید آزمایشگاه GLAD در دانشگاه مریلند که در پلتفرم «دیده‌‌‌بان جهانی جنگل» موسسه منابع جهانی (WRI) در دسترس قرار گرفته است، در سال ۲۰۲۴، تلفات جنگل‌‌‌های اولیه گرمسیری به ۷.۶ میلیون هکتار رسید، یعنی هر دقیقه ۱۸ زمین فوتبال از پوشش درختی جهان از بین رفته است. این گزارش با بیان این مطلب آورده است: برای نخستین‌‌‌بار در تاریخ است که آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها، نه کشاورزی، عامل اصلی تخریب جنگل‌‌‌های استوایی معرفی می‌‌‌شوند؛ در حالی که پیش‌تر تنها ۲۰درصد این تخریب‌‌‌ها ناشی از آتش‌‌‌سوزی بود.
در همین حال، تلفات جنگل‌‌‌های اولیه استوایی ناشی از دلایل دیگر نیز ۱۴درصد جهش کرد که شدیدترین افزایش از سال ۲۰۱۶ است.در بخش دیگری از گزارش آمده است که با وجود برخی پیشرفت‌‌‌ها به‌‌‌ویژه در جنوب شرق آسیا، مسیر کلی هشداردهنده است. بیش از ۱۴۰ کشور در سال ۲۰۲۱ وعده دادند تا سال ۲۰۳۰ روند از بین رفتن جنگلها را متوقف و معکوس کنند. با این حال، ۱۷ کشور از میان ۲۰ کشوری که دارای بیشترین وسعت جنگل‌‌‌های استوایی هستند اکنون با تلفات بیشتر نسبت به زمان امضای توافق‌نامه روبه‌‌‌رو هستند. این موضوع نشان می‌دهد که ما به طرز نگران‌‌‌کننده‌‌‌ای از تحقق این تعهد، دور هستیم.
پیامدهای این تخریب در سال ۲۰۲۴ هم برای مردم و هم برای زمین فاجعه‌‌‌بار بوده است. این گزارش با بیان این مطلب اضافه کرد: آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها در این سال ۱.۴ گیگاتن گاز گلخانه‌‌‌ای منتشر کرده‌‌‌اند؛ یعنی بیش از چهار برابر کل انتشار ناشی از سفرهای هوایی جهان در سال ۲۰۲۳. الیزابت گلدمن، مدیر دیده‌‌‌بان جهانی جنگل در WRI، این آمار را «هشدار قرمز جهانی» می‌‌‌نامد. به گفته او این میزان از دست دادن جنگلها با آنچه در بیش از ۲۰ سال گذشته دیده‌‌‌ایم، متفاوت است.
اقتصاد ما، جوامع ما، سلامت ما؛ هیچ یک از آنها بدون جنگل نمی‌توانند زنده بمانند. در حالی که برخی آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها در اکوسیستم‌های خاص طبیعی‌‌‌اند، در جنگل‌‌‌های استوایی اغلب منشأ انسانی دارند و برای توسعه کشاورزی یا آماده‌‌‌سازی زمین‌‌‌ها ایجاد می‌‌‌شوند. سال ۲۰۲۴ به‌‌‌عنوان گرم‌‌‌ترین سال تاریخ، با شدت گرفتن ال‌‌‌نینو و تغییر اقلیم، کنترل این آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها را دشوارتر از همیشه کرده است. این گزارش آورده است: اگرچه جنگلها توانایی بازیابی پس از آتش‌‌‌سوزی را دارند، اما فشارهای ترکیبی تبدیل زمین و تغییر آب‌‌‌وهوا می‌تواند مانع از بازیابی شود و احتمال آتش‌‌‌سوزی‌‌‌های آینده را افزایش دهد.
برزیل در صدر فهرست تخریب‌‌‌کنندگان جنگل
برزیل با داشتن بزرگ‌ترین مساحت جنگل‌‌‌های استوایی، در سال ۲۰۲۴ مسوول ۴۲درصد از تلفات جهانی جنگل‌‌‌های اولیه استوایی بود. خشکسالی بی‌‌‌سابقه موجب شده ۶۶درصد از این تخریب‌‌‌ها ناشی از آتش‌‌‌سوزی باشد؛ رقمی بیش از شش برابر نسبت به سال ۲۰۲۳. اگرچه دولت لولا در کاهش روند تخریب موفق بوده، تهدیدها همچنان ادامه دارند. این گزارش به گفته‌‌‌ای از ماریانا اولیویرا، مدیر برنامه جنگلها و کاربری زمین WRI اشاره کرد که گفته بود: برزیل در دوران ریاست جمهوری لولا پیشرفت کرده؛ اما تهدید جنگلها همچنان پابرجاست.
در بخش دیگری از این گزارش به تلفات جنگل‌‌‌های استوایی بولیوی پرداخته شده و آمده است: برای اولین‌‌‌بار، از نظر از دست دادن جنگل‌‌‌های اولیه گرمسیری، این کشور بعد از برزیل در رده دوم قرار گرفت و با وجود داشتن کمتر از نیمی از مساحت جنگلی جمهوری دموکراتیک کنگو، از آن پیشی گرفت. بیش از نیمی از تلفات، ناشی از آتش‌‌‌سوزی‌‌‌هایی بود که اغلب زمین‌‌‌های کشت سویا، چرای گاوها و مزارع نیشکر را پاکسازی می‌‌‌کردند.خشکسالی شدید سبب شد پهنه‌‌‌های زیادی درگیر آتش‌‌‌سوزی شدید شوند، در کنار آن سیاست‌‌‌های دولت برای ترویج توسعه کشاورزی این مشکل را وخیم‌‌‌تر کرد.
در کلمبیا نیز شرایط بهتر نیست. در این کشور تلفات جنگل‌‌‌های اولیه ۵۰درصد افزایش یافته، هرچند این بار عامل اصلی آتش‌‌‌سوزی نبوده، بلکه استخراج غیرقانونی معادن و تولید کوکا در پی شکست مذاکرات صلح، به عنوان دلایل اصلی در این گزارش آمده‌‌‌اند. جمهوری کنگو (ROC) از دیگر کشورهایی است که این گزارش به آن پرداخته و آورده است: نابودی جنگلها نیز رکورد زده است. در کنگو تلفات جنگلی با رشد ۱۵۰ درصدی همراه بوده که ۴۵درصد آن ناشی از آتش‌‌‌سوزی بوده است. حوضه کنگو مانند آمازون نقش مهمی را به عنوان یک مخزن کربن ایفا می‌کند، اما افزایش آتش‌‌‌سوزی و از بین رفتن جنگل اکنون عملکرد حیاتی آن را تهدید می‌کند.
جنوب شرق آسیا موفق در احیای جنگلها
برخلاف روند کلی، برخی کشورها به موفقیت‌‌‌هایی در حفاظت از جنگلها دست یافته‌‌‌اند. اندونزی با کاهش ۱۱ درصدی تلفات، مسیر تخریبی سال‌های قبل را معکوس کرده است. سیاست‌‌‌های دولت جوکو ویدودو برای احیای زمین و مقابله با حریق، در کاهش آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها موثر بوده‌‌‌اند. مالزی نیز برای نخستین‌‌‌بار از فهرست ۱۰کشور دارای بیشترین تخریب خارج شد و کاهش ۱۳ درصدی سطح تخریب عرصه‌‌‌های جنگلی را تجربه کرد.
همزمانی حریق در استوا و مناطق سردسیر شمال
این گزارش سراغ مناطقی خارج از استوا رفته و آماری را در این باره ارائه کرده است. در سال ۲۰۲۴، مجموع کاهش پوشش درختی در سراسر جهان به ۳۰ میلیون هکتار یعنی معادل مساحت ایتالیا رسید. این آمار نسبت به سال قبل پنج‌درصد افزایش داشته و نشان‌‌‌دهنده تشدید آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها در کشورهایی نظیر کانادا و روسیه است. برای نخستین‌‌‌بار از زمان آغاز ثبت داده‌‌‌ها در «دیده‌‌‌بان جهانی جنگل»، جنگل‌‌‌های استوایی و شمالی به‌‌‌طور همزمان درگیر حریق‌‌‌های گسترده شده‌‌‌اند.به گفته پیتر پوتاپوف، استاد پژوهشی دانشگاه مریلند و مدیر آزمایشگاه جهانی تجزیه و تحلیل و اکتشاف زمین (GLAD)، ۲۰۲۴ بدترین سال ثبت‌‌‌شده برای تلفات جنگلها ناشی از آتش‌‌‌سوزی بود و رکورد سال گذشته را شکست. اگر این روند ادامه یابد، می‌تواند پیوسته مناطق حیاتی طبیعی را تغییر دهد و مقادیر زیادی کربن آزاد کند؛ تشدید تغییرات آب‌‌‌وهوایی و دامن زدن به این آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها خطرناک‌‌‌تر است.
برای رسیدن به هدف جهانی توقف جنگل‌‌‌زدایی تا سال ۲۰۳۰، جهان باید سالانه ۲۰درصد از میزان تخریب را کاهش دهد. این گزارش با بیان این مطلب اضافه کرد: در حالی که آمار سال ۲۰۲۴ از افزایش ۸۰ درصدی از بین رفتن جنگل‌‌‌های اولیه استوایی حکایت دارد. اقدام فوری در چند جبهه، از جمله پیشگیری از حریق، نظارت بر زنجیره‌‌‌های تامین، اجرای مقررات و حمایت مالی از طرح‌‌‌های بومی، ضرورتی حیاتی دارد؛ مشروط به آنکه اراده سیاسی و مشارکت بین‌المللی نیز وجود داشته باشد.
