آیا مصوبه جدید دولت برای قیمت نان در استان قابلیت اجرا دارد؟
خطر تغییر شغل نانواییهای اصفهان
از نانوا تا نان خور ناراضی هستند
نان، قوت غالب خانواده‌‌‌ها و ستون غالب امنیت غذایی اما هم‌‌‌زمان از پیچیده‌‌‌ترین دغدغه‌‌‌های اقتصادی و اجتماعی کشور هم هست. در فرهنگی که نان از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است. چند سالی است که فرآیند دسترسی به آن با فناوری، سامانه و کارت‌‌‌خوان گره‌‌‌خورده است.
هوشمندسازی نان؛ طرحی که در اردیبهشت‌‌‌ماه ۱۴۰۱ در دولت سیزدهم آغاز و با تاکید بر آنکه راهبرد آزادسازی قیمت نان مطرح نباشد و سهمیه‌‌‌بندی و محدودیتی برای مصرف نان یارانه‌‌‌ای برای مردم وجود نداشته باشد مقرر شد، همه نانوایی‌‌‌ها به دستگاه‌‌‌های کارت‌‌‌خوان مجهز شوند تا تعداد نانی که در هرروز توسط نانوا به فروش میرسد عرضه‌‌‌شده و متناسب با آن آرد دولتی در اختیار نانوایان قرار گیرد و دیگر لزومی برافزایش قیمت نان برای مصرف‌کننده نباشد .
حالا در هفته‌‌‌های اخیر نانوایان با اعلام نارضایتی خود نسبت به مشکلات، خواستار توجه به وضعیت معیشت و همچنین اصلاح قیمت نان و آرد شده‌‌‌اند.
چگونه نانوا دوام بیاورد؟
از عدم‌پرداخت یارانه تا قطعی‌‌‌های برق، افزایش هزینه‌‌‌های تولید، نامشخص بودن نرخ نان و... از عمده‌‌‌ترین چالش‌‌‌هایی است که واکنش نانوایان را در ارتباط با طرح هدفمندسازی یارانه‌‌‌ها به دنبال داشته است.
اعتراض این فعالان آن است که باوجود رشد سنگین هزینه‌‌‌های تولید نان از جمله قیمت آرد، خمیرمایه، نمک، آب، برق، گاز، دستمزد کارگران، هزینه‌‌‌های بیمه و...اما محاسبه سیستم پرداخت یارانه بر مبنای نرخ سال ۱۴۰۱ است که ناهمخوان با نرخ‌های فعلی و تورم است.
از طرفی هم خاموشی‌‌‌های پی‌‌‌درپی برق نانوایی‌‌‌ها موجب تخریب خمیر نان و خسارات سنگین شده که ظاهرا هیچ مسوولی پاسخگو نیست. حال‌‌‌آنکه مصرف‌کنندگان نیز نسبت به کیفیت و حجم نان‌‌‌ها گلایه‌‌‌مند هستند.
یک چرخه معیوب که نشان می‌دهد طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان شکست خورده است.
در ارتباط با چالش‌‌‌های این طرح محمدرضا خواجه، نایب‌‌‌رئیس انجمن علوم و فنون غلات اصفهان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اعتراض نانوایان نسبت به سامانه نانینو و جهش ۵ برابری حق بیمه کارگران نانوایی از یک میلیون به حدود ۵ میلیون تومان اظهار می‌کند:
ادعای دولت آن است که آرد یارانه‌‌‌ای در اختیار نانوا می‌‌‌گذارد اما هزینه گاز، برق، دستمزد، بیمه، نمک و خمیرمایه به شکل چشمگیر افرایش پیدا کرده است. حتی سخنگوی طرح هوشمندسازی هم عنوان می‌کند ۱۵درصد از هزینه پخت نان مرتبط با آرد است حال چگونه نانوا دوام بیاورد؟
این مسوول تصریح می‌کند: طرح هوشمندسازی از سال ۱۴۰۱ به اجرا درآمد و قرار شد به‌‌‌جای تعیین نرخ نان، یارانه شبانه ۱۵ درصدی به نانوا تخصیص یابد. پس از آن با اعتراض‌هایی در بهمن‌‌‌ماه، یارانه به ۲۵درصد رسید، درصورتی‌‌‌که تمام هزینه‌‌‌های تولید با آغاز فروردین‌‌‌ماه افزایش می‌‌‌یابد و از این رو سال ۱۴۰۲ اعلام شد یارانه به ۴۰درصد میرسد. اما با بهانه‌‌‌هایی همان ۲۵درصد پرداخت می‌شود.
وی اظهار می‌کند: طرح هوشمندسازی برخلاف شعار اولیه خود یعنی اصل شناورسازی سهمیه عمل کرده و با دخالت در انتخاب نوع مشتری برای نانوا محرومیت و برای مشتری محدودیت خرید ایجاد کرده و شغل نانوایی را زیان‌ده ساخته است.
همچنین برخلاف اصل ۴۴ قانون اساسی عمل می‌کند و آزادی عمل و حق انتخاب را از تولیدکننده گرفته است.
خواجه می‌‌‌افزاید: به‌‌‌علاوه این طرح اصلا شفافیت ندارد و قابل‌‌‌توجه آنکه در تدوین آن از نظرات هیچ‌‌‌یک از کارشناسان حوزه نان استفاده نشده است.
به گفته خواجه شرایطی برای نانواها به وجود آمده که بسیاری از آنها به‌‌‌خصوص نانواهای مناطق جنوب شهر اصفهان به دلیل اجاره بالای مغازه مجبور به توقف فعالیت و تعطیلی شده‌‌‌اند.
حال‌‌‌آنکه طبق اعلام اتاق اصناف به سه دلیل نانوا ورشکست می‌شود؛ کاهش سهمیه، افزایش هزینه و نرخ نامشخص نان که اکنون هر سه عامل برای نانوایان فراهم است.
این فعال در ارتباط با آخرین تصمیمات اخذ شده برای بهبود شرایط نانوایان می‌‌‌گوید: فعلا اقدامی که شده است پرداخت یارانه معوق نانوایان بوده درصورتی‌‌‌که انتظار و درخواست فعالان، حذف نانینو، بازگشت نرخ بیمه کارگران به قبل و نرخ‌‌‌گذاری جدید است.
وی می‌‌‌گوید: با توجه به واگذاری اختیارات نانوایان به استانداری‌‌‌ها، قرار است هر استان نرخ جداگانه‌‌‌ای را تعیین کند و اگر چنین اتفاقی هم بیفتد یارانه شبانه نانوا حذف می‌شود.
وی یادآور می‌شود: واگذاری اختیارات نرخ‌‌‌گذاری نان به استانداران نیز اقدام نادرستی است زیرا به‌‌‌جای تعیین قیمت نان بر اساس هزینه‌‌‌های تمام‌‌‌شده، تشخیص استاندار برای نرخ‌‌‌گذاری ملاک قرار می‌گیرد.
وی در ارتباط با نرخ‌‌‌گذاری نانواییهای آزاد‌پز اظهار می‌کند: بر اساس مصوبه هیات وزیران در سال ۹۲ و طبق برنامه هفتم توسعه نانواییهای آزاد‌پز مشمول نرخ‌‌‌گذاری دولت نیستند. اما در شهرهایی مانند اصفهان، قیمت‌‌‌گذاری نان‌‌‌های آزاد‌پزها هم تحت نظر اداره بازرسی قرار دارد.
این مسوول می‌‌‌گوید: باوجود گرانی هزینه‌‌‌های پخت نان همه نانواهای ماهر در حال تغییر شغل هستند و آن تعداد که باقی‌‌‌مانده‌‌‌اند از دستگاه به‌‌‌جای دست استفاده می‌کنند؛ در نهایت مردم هم از مصرف نان سالم و باکیفیت بی‌‌‌بهره می‌‌‌مانند.
وی در پایان تاکید می‌کند: دولت باید توجه داشته باشد که نان هم یک کالاست و هزینه تولید آن هر سال گران می‌شود. پس دلیلی ندارد نرخ نان ثابت بماند.
درمجموع ناکارآمدی سامانه‌‌‌ها، نبود آموزش، قیمت‌‌‌گذاری غیرواقعی و افزایش هزینه‌‌‌های عمومی موجب اجرای ناقص طرحی شده است که آمارهای درخشان از موفقیت‌‌‌های آن اعلام می‌شود.
اما آنچه برای خروج از بن‌‌‌بست این مشکلات ارائه می‌شود بازنگری فوری در زیرساخت‌‌‌های فنی سامانه نان، آزادسازی تدریجی قیمت نان با حمایت‌‌‌های هدفمند از دهک‌‌‌های پایین، استفاده از نظر نانواها و کارشناسان حوزه نان سنتی در سیاستگذاری، حذف موانع دست و پاگیر تراکنش‌‌‌ها و نهایتا بازگشت به کیفیت سنتی نان ایرانی که در حال محو شدن است.
