هوش مصنوعی و بنگاه‌‌‌ها در عصر دیجیتال
با این حال، تحقق این مزایا مستلزم نگاهی راهبردی، توسعه زیرساخت‌‌‌های دیجیتال، و ارتقای سطح دانش فناورانه در درون این بنگاه‌‌‌هاست. بررسی چگونگی تعامل میان هوش مصنوعی و بنگاه‌‌‌های کوچک و متوسط، و تحلیل فرصت‌‌‌ها و چالش‌‌‌های پیشرو، می‌تواند گامی مهم در جهت تبیین نقشه‌‌‌راهی برای توانمندسازی این بنگاه‌‌‌ها در زیست‌‌‌بوم رقابتی و هوشمند آینده باشد. بنگاه‌‌‌های کوچک و متوسط، به‌‌‌رغم محدودیت منابع، چابکی و انعطاف‌‌‌پذیری بالایی دارند و می‌توانند در پذیرش و بهره‌‌‌گیری از فناوری‌‌‌های نوین، پیشرو باشند؛ مشروط بر آنکه بسترهای لازم برای آشنایی، دسترسی و پیاده‌سازی هوش مصنوعی برای آنان فراهم شود. این فناوری می‌تواند به ابزاری قدرتمند برای تصمیم‌‌‌سازی هوشمند، کاهش هزینه‌‌‌ها، افزایش بهره‌‌‌وری، تحلیل بازار، مدیریت بهینه زنجیره تامین و حتی پیش‌بینی رفتار مشتری تبدیل شود.
با این حال، چالش‌‌‌هایی چون کمبود دانش فنی، ضعف در زیرساخت دیجیتال، هزینه‌‌‌های پیاده‌سازی و نبود حمایت‌‌‌های سیاستی، مانعی در مسیر دیجیتالی شدن این بنگاه‌‌‌هاست. سیاستگذاران و نهادهای پشتیبان باید نقش تسهیل‌‌‌گر را ایفا کرده تا شکاف دیجیتال به فرصتی برای پرش فناورانه تبدیل شود، نه عاملی برای حذف تدریجی از بازار؛ زیرا بنگاه‌‌‌هایی که بتوانند با تکیه بر ظرفیت‌‌‌های هوش مصنوعی مسیر تحول را بپیمایند، نه‌‌‌تنها از رقابت جا نمی‌‌‌مانند، بلکه می‌توانند بازیگران اصلی اقتصاد نوظهور باشند. اکنون زمان آن فرا رسیده است که اکوسیستم اقتصادی، با نگاه راهبردی و حمایتی، پیوندی اثربخش میان هوش مصنوعی و بنگاه‌‌‌های کوچک و متوسط برقرار سازد؛ پیوندی که می‌تواند موتور محرکه توسعه پایدار و اشتغال‌زای آینده را رقم بزند.
هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک سکوی جهش برای تامین مالی و توسعه بنگاه‌‌‌های کوچک و متوسط (SMEs) به‌‌‌ویژه در اقتصادهای در حال گذار عمل کند و در این مسیر ایجاد اکوسیستم داده‌‌‌ای برای بنگاه‌‌‌ها (دسترسی امن به داده‌‌‌های مالی و عملیاتی)، آموزش کاربردی هوش مصنوعی برای مدیران کسب‌و‌کارهای کوچک و حمایت از استارت‌آپ‌‌‌های فین‌‌‌تک و AI که خدمات به SMEs ارائه می‌دهند بسیار حائز اهمیت هستند.
۶ مسیر کلیدی در جهت توسعه کسب و کار دیجیتال
۱. تسهیل تامین مالی از طریق اعتبارسنجی هوشمند
بنگاه‌‌‌های کوچک اغلب فاقد صورت‌های مالی رسمی بوده و سابقه اعتباری شفافی ندارند، بنابراین با استفاده از AI برای اعتبارسنجی جایگزین بر پایه داده‌‌‌های غیررسمی مانند تراکنش‌‌‌های بانکی، رفتار پرداخت، داده‌‌‌های تلفن همراه و حتی شبکه‌‌‌های اجتماعی می‌توان گسترش شمول مالی و تسهیل دسترسی این بنگاه‌‌‌ها به منابع مالی خرد و کلان را افزایش داد. در این مسیر بانک مرکزی و وزارت اقتصاد می‌توانند با همکاری شرکت‌های فین‌‌‌تک و نظام بانکی، پلتفرم‌‌‌هایی برای تحلیل داده‌‌‌های مالی بنگاه‌‌‌های خرد مانند سامانه ناظر هوشمند ایجاد کنند .
۲. تشخیص نیاز مالی بهنگام و طراحی محصولات مالی هوشمند
AI می‌تواند با تحلیل گردش مالی و الگوهای فصلی کسب و کار، نیازهای نقدینگی بنگاه را پیش‌بینی و حتی بسته‌‌‌های مالی یا بیمه‌‌‌ای متناسب با نیاز آنها را به‌‌‌صورت شخصی‌‌‌سازی‌‌‌شده پیشنهاد دهد.
۳. بهینهسازی زنجیره تامین و تولید
با کمک AI می‌توان تحلیل داده‌‌‌های بازار، فروش و لجستیک، پیش‌بینی تقاضا، کاهش موجودی مازاد و بهینهسازی تامین مواد اولیه را مدیریت کرد که به کاهش هزینه‌‌‌های عملیاتی و افزایش بهره‌‌‌وری منجر شود. بنابراین با اتصال SMEs به پلتفرم‌‌‌های تامین هوشمند کالا مثل سامانه جامع تجارت، و توسعه داشبوردهای تحلیلی هوش‌‌‌محور برای مدیریت زنجیره تامین بهینهسازی زنجیره تامین و تولید مناسب‌تر اتفاق خواهد افتاد.
۴. هوش مصنوعی در بازاریابی و فروش
استفاده از AI در تحلیل رفتار مشتری، پیشنهاد هوشمند کالا یا خدمات، قیمت‌گذاری پویا و تبلیغات هدفمند باعث می‌شود این بنگاه‌‌‌ها بهتر با بازار تعامل کرده و فروش خود را افزایش دهند.
۵. خودکارسازی فرآیندهای مالی و حسابداری
ابزارهای AI می‌توانند بسیاری از عملیات مالی را با دقت بالا و هزینه پایین انجام دهند، بنابراین عملیات مالی شامل صدور فاکتور، گزارش‌‌‌دهی مالی، تحلیل هزینه-فایده، پایش موجودی و حتی تشخیص تقلب مالی نیز در این بخش می‌توانند مشمول عملیات اتوماتیک شوند.
۶. مشارکت در پلتفرم‌‌‌های دیجیتال مبتنی بر هوش مصنوعی
ایجاد یا پیوستن به پلتفرم‌‌‌های تامین مالی جمعی، بازارهای دیجیتال یا زنجیره‌‌‌های تامین هوشمند که مبتنی بر AI هستند، فرصت‌‌‌هایی نو برای رشد فراهم می‌‌‌آورد. همچنین راه‌‌‌اندازی شتاب‌‌‌دهنده‌‌‌های تخصصی در حوزه AI و بازاریابی دیجیتال برای صنایع کوچک با حمایت وزارت صمت و پارک‌‌‌های علم و فناوری می‌تواند راهکار مناسبی باشد. برای موفقیت این مسیرها در کشور، نیازمند یک سیاست ملی هوش مصنوعی با رویکرد توسعه بنگاه‌‌‌های کوچک شامل اصلاح مقررات برای تسهیل داده‌‌‌کاوی مالی مجاز، حمایت مالی از فین‌‌‌تک‌‌‌ها و AI استارت‌آپ‌‌‌ها، توسعه نیروی انسانی متخصص درSMEها و ایجاد بسترهای ابری و دسترسی به ابزارهای AI برای کسب و کارهای کوچک خواهیم بود.
* کارشناس اقتصادی
