معاون وزیر نفت اعلام کرد
پتروشیمی در جست‌وجوی بازارهای جدید
بررسی بازارهای جدید با تمرکز بر منطقه و کشورهای همسایه در اولویت قرار گرفته، اما صنعت پتروشیمی ایران سال‌هاست که از ظرفیت تولیدی بالایی برخوردار است و همچنان وابستگی قابل‌توجهی به تعداد محدودی از بازارهای سنتی دارد. آمار صادرات نشان می‌دهد که بخش اعظم محصولات پتروشیمی ایران به چین و کشورهای منطقه خلیج‌فارس صادر می‌شود؛ رقمی که طی سال‌های اخیر تغییر چندانی نکرده است. آمادگی دولت برای ارائه مستندات در دیدارهای خارجی اقدامی مثبت محسوب می‌شود، اما نکته حائز اهمیت این است که موفقیت در بازارهای جهانی مستلزم رقابت‌‌پذیری در حوزه‌‌های مختلف است.
محصولات پتروشیمی ایران از نظر قیمت رقابتی هستند، اما در زمینه تنوع محصولات، خدمات پس از فروش و سیستم‌های تحویل به موقع با کمبودهایی مواجه است. مطالعه بازارهای آفریقا که مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از آن سخن گفته، در شرایطی انجام شده که سهم ایران از واردات پتروشیمی این قاره کمتر از ۳درصد است. در مقابل، کشورهایی نظیر عربستان سعودی و امارات با استراتژی‌‌های هدفمند، سهم قابل‌توجهی از این بازار را در اختیار دارند. تحلیلگران بازار معتقدند که علاوه بر شناخت نیازهای بازار، ضروری است که زیرساخت‌‌های لجستیکی و مالی نیز تقویت شوند.
تاکید بر فرصت‌‌های همکاری بلندمدت نظیر سرمایه‌گذاری مشترک و صدور خدمات فنی و مهندسی نیز جنبه‌‌های مثبتی دارد، به‌ویژه آنکه ایران در برخی حوزه‌‌های تکنولوژی پتروشیمی دستاوردهای قابل‌توجهی کسب کرده است. برای نمونه، دانش فنی تولید متانول، اوره و برخی پلیمرها در ایران به سطح قابل قبولی رسیده و قابلیت انتقال به کشورهای دیگر را دارد. نقش سفرا در نیازسنجی بازارها اهمیت ویژه‌‌ای دارد، اما بررسی‌‌ها نشان می‌دهد که تنها تعداد محدودی از سفارتخانه‌‌های ایران از رایزن‌‌های بازرگانی متخصص در حوزه پتروشیمی برخوردارند. این در حالی است که کشورهای رقیب نظیر کره‌جنوبی و عربستان تیم‌‌های تخصصی قوی در سفارتخانه‌‌های خود مستقر کرده‌‌اند. تجربه موفق کره‌جنوبی در توسعه صادرات پتروشیمی به آمریکای لاتین و آفریقا طی دهه گذشته، نمونه‌‌ای از اهمیت دیپلماسی اقتصادی هدفمند محسوب می‌شود.
چالش اصلی در حوزه مالی نهفته است، جایی که بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی با مشکلات نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کنند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از شرکت‌های پتروشیمی با مطالبات معوق مواجه هستند، وضعیتی که منابع سرمایه‌گذاری در توسعه بازارهای جدید را محدود می‌‌سازد. در عین حال، نرخ سود بانکی بالا و دسترسی محدود به تسهیلات بلندمدت، شرایط را برای طرح‌‌های توسعه‌‌ای دشوار کرده است. تعداد محدودی از شرکت‌ها موفق به جذب سرمایه‌گذاری خارجی شده‌‌اند، اما این موارد استثنا محسوب می‌‌شوند. موضوع زیرساخت‌‌های لجستیک نیز از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار است. صادرات به بازارهای آفریقایی مستلزم سیستم حمل‌ونقل قابل اعتماد، خدمات بیمه مناسب و مکانیزم‌‌های پرداخت منعطف است. تحریم‌‌های بانکی موجود، فرآیند انتقال وجه را پیچیده ساخته و هزینه‌‌های مبادله را افزایش داده است. با این حال، ایجاد مکانیزم‌‌های جایگزین نظیر مبادله کالا به کالا و استفاده از ارزهای ملی، راه‌‌حل‌‌هایی محسوب می‌‌شوند که برخی شرکت‌ها از آنها بهره‌‌برداری کرده‌‌اند.
کیفیت محصولات و انطباق با استانداردهای بین‌المللی مساله‌ای است که نیاز به توجه جدی دارد. بسیاری از بازارهای جدید، به‌ویژه در اروپا و آمریکا، استانداردهای سختگیرانه‌‌ای در زمینه کیفیت و ایمنی محیط‌زیست اعمال می‌کنند. سرمایه‌گذاری در سیستم‌های کنترل کیفیت و اخذ گواهینامه‌‌های بین‌المللی، ضرورتی انکارناپذیر برای ورود موثر به این بازارها محسوب می‌شود. برخی شرکت‌های داخلی در اخذ گواهینامه‌‌های بین‌المللی و صدور محصولات به اروپا موفقیت‌‌هایی کسب کرده‌‌اند، اگرچه این فرآیند هزینه‌‌های سنگینی را در برداشته است. نکته قابل‌توجه، ظرفیت تولیدی موجود و امکان تنوع‌‌بخشی محصولات است. ایران در حال حاضر بیش از ۶۵ میلیون تن ظرفیت تولید پتروشیمی دارد و تا سال ۱۴۰۵ این رقم به ۱۰۰ میلیون تن خواهد رسید.
از سوی دیگر، رقابت شدید در بازارهای جهانی پتروشیمی به دلیل ورود تولیدکنندگان جدید از قبیل روسیه و هندوستان، شرایط را پیچیده‌‌تر کرده است. کاهش قیمت نفت و گاز در برخی مناطق، مزیت رقابتی ایران را تحت‌تاثیر قرار داده و ضرورت تمرکز بر محصولات با ارزش افزوده بالا را دوچندان کرده است. شرکت‌های پتروشیمی ایران باید علاوه بر توسعه بازارهای جدید، در حوزه تحقیق و توسعه نیز سرمایه‌گذاری کنند تا بتوانند محصولات نوآورانه ارائه دهند.
