کارخانه‏‌ای برای فردا

 در این شرایط، بازیافت فقط یک راه صرفه‌‌جویانه برای استفاده دوباره از مواد نیست، بلکه به ضرورتی حیاتی برای حفظ زمین و منابع آن تبدیل شده است. در همین راستا، یک فناوری پیشرفته و نسبتا جدید به نام «بازیافت آنزیمی» در حال توسعه است که می‌تواند مسیر بازیافت پلاستیک را به‌‌کلی تغییر دهد. شرکت استرالیایی «سامسارا اکو» به همراه شرکت بزرگ مهندسی آمریکایی «کی‌‌بی‌‌آر» در حال ساخت نخستین کارخانه‌‌ای هستند که بر اساس این فناوری کار خواهد کرد. اگر این پروژه موفق شود، نه‌‌تنها صنعت بازیافت، بلکه کل صنعت پلاستیک دچار دگرگونی خواهد شد.

 تغییری بنیادین در شیوه بازیافت

بازیافت آنزیمی با روش‌های سنتی کاملا متفاوت است. در این روش، از آنزیم‌‌های مخصوصی استفاده می‌شود که می‌توانند پلاستیک‌ها را تا کوچک‌ترین ذرات سازنده‌‌شان – یعنی «منومرها» – تجزیه کنند. این همان فرآیندی است که در طبیعت هم گاهی رخ می‌دهد، اما با کمک علم و مهندسی زیستی، سرعت و دقت آن بسیار بیشتر شده است. حال سوال این است که مزیت این کار چیست؟ وقتی پلاستیک‌ها تا این حد شکسته می‌‌شوند، می‌توان دوباره از آنها مواد جدید و با کیفیت ساخت، بدون اینکه کیفیت کاهش پیدا کند – چیزی که در بازیافت‌‌های مکانیکی معمولا اتفاق می‌‌افتد. از سوی دیگر، این روش آلودگی بسیار کمتری دارد. در روش‌های فعلی، اغلب مواد بازیافتی یا کیفیت‌‌شان افت می‌کند یا در حین فرآیند، گازهای گلخانه‌‌ای زیادی تولید می‌شود. اما در بازیافت آنزیمی، هم انتشار کربن کمتر است و هم می‌توان موادی را بازیافت کرد که پیش از این تقریبا غیرقابل بازیافت بودند ، مانند پارچه‌‌های ترکیبی، پلاستیک‌های چندلایه، نایلون و....

 هوش مصنوعی؛ مغز متفکر این تحول

یکی از ویژگی‌‌های جالب این فناوری، نقش هوش مصنوعی در طراحی آن است. سامسارا اکو یک پلتفرم دیجیتال پیشرفته ساخته است که با استفاده از الگوریتم‌‌های هوش مصنوعی، آنزیم‌‌های مخصوصی طراحی می‌کند. این آنزیم‌‌ها برای تجزیه هر نوع پلاستیک، ویژگی‌‌های متفاوتی دارند. بنابراین، این سیستم هوشمند بررسی می‌کند کدام آنزیم برای کدام ماده بهترین عملکرد را دارد و چطور می‌توان با کمترین انرژی، بیشترین تجزیه را انجام داد. ترکیب هوش مصنوعی، زیست‌‌فناوری و مهندسی شیمی در این پروژه نشان می‌دهد آینده بازیافت، به‌‌طور جدی با علوم داده گره خورده است. این رویکرد می‌تواند به شکل‌‌گیری نسلی جدید از صنایع سبز و پایدار منجر شود که به محیط‌‌زیست آسیب نمی‌‌زنند، بلکه آن را بهبود هم می‌دهند.

 همکاری مهندسی برای ساخت کارخانه‌‌ای نوین

در این پروژه، شرکت کی‌‌بی‌‌آر وظیفه طراحی اولیه و مهندسی کارخانه را بر عهده دارد. قرار است این فاز طراحی تا پایان نیمه اول سال ۲۰۲۵ کامل شود. هدف، ساخت کارخانه‌‌ای با ظرفیت بازیافت ۲۰‌هزار تُن نایلون در سال است. این نوع نایلون، در صنایع زیادی مثل نساجی، خودرو و تجهیزات صنعتی استفاده می‌شود، اما بازیافت آن همیشه مشکل‌‌ساز بوده است. حالا با فناوری سامسارا، امید می‌رود این چالش برطرف شود.تجربه و دانش فنی کی‌‌بی‌‌آر در ساخت کارخانه‌‌های صنعتی بزرگ، کمک می‌کند این فناوری از مرحله آزمایشگاهی خارج شود و به مرحله صنعتی برسد. اگر این همکاری موفق باشد، ممکن است راه را برای ساخت کارخانه‌‌های مشابه در نقاط دیگر جهان نیز باز کند.

 مزیت‌‌هایی فراتر از بازیافت سنتی

در بازیافت‌‌های معمول، با هر بار استفاده مجدد، کیفیت ماده کاهش می‌‌یابد. اما فناوری سامسارا این مشکل را حل کرده است. چون پلاستیک‌ها تا سطح مولکولی تجزیه می‌‌شوند، می‌توان دوباره از آنها ماده‌‌ای تولید کرد که دقیقا همان کیفیت اولیه را دارد. این یعنی چرخه‌‌ای پایدار، که برخلاف مدل‌‌های خطی فعلی، دائمی است و ضایعاتی تولید نمی‌‌کند. از نظر زیست‌‌محیطی هم این فناوری بسیار کارآمدتر است. به‌‌دلیل مصرف انرژی کمتر و عدم‌استفاده از مواد شیمیایی خطرناک، میزان انتشار گازهای مضر به‌‌شدت کاهش پیدا می‌کند. بنابراین، این روش نه‌‌تنها از نظر فنی بلکه از نظر اخلاقی و زیست‌‌محیطی نیز برتری دارد.

 چشم‌‌انداز اقتصادی؛ صرفه‌‌جویی بلندمدت برای صنایع بزرگ

گرچه اجرای این فناوری در ابتدا هزینه‌‌بر است و شاید نسبت به روش‌های معمول گران‌‌تر تمام شود، اما در بلندمدت مزایای مالی و اقتصادی زیادی دارد. کاهش وابستگی به نفت و گاز، صرفه‌‌جویی در مصرف انرژی، کاهش ضایعات و تولید مواد اولیه با کیفیت بالا، همه عواملی هستند که باعث می‌‌شوند این فناوری برای شرکت‌های بزرگ بسیار جذاب باشد. صنایع بزرگی مثل پوشاک، خودروسازی، بسته‌‌بندی و تجهیزات صنعتی که برندهای جهانی هستند و زیر ذره‌‌بین افکار عمومی قرار دارند، به‌‌شدت نیاز دارند ردپای کربنی خود را کاهش دهند. برای این شرکت‌ها، چنین فناوری‌‌هایی می‌تواند پاسخی به دغدغه‌‌های جهانی و انتظارات مصرف‌کنندگان باشد.

 نقش سیاستگذاری و قوانین در گسترش فناوری‌‌های سبز

در کنار نوآوری فنی، سیاستگذاری‌‌های زیست‌‌محیطی نیز به کمک چنین فناوری‌‌هایی آمده‌‌اند. دولت‌‌های زیادی در جهان قوانینی تصویب کرده‌‌اند که شرکت‌ها را ملزم به استفاده از مواد بازیافتی می‌کند یا به آنها مشوق‌‌هایی مثل کاهش مالیات و بودجه تحقیقاتی می‌دهد. این موضوع باعث می‌شود شرکت‌هایی مثل سامسارا، نه‌‌تنها از نظر فنی بلکه از نظر اقتصادی و سیاسی هم موقعیت خوبی برای رشد داشته باشند. کارخانه در حال ساخت این شرکت می‌تواند الگویی برای کشورهای دیگر باشد ، به‌‌ویژه کشورهایی که با بحران زباله‌‌های پلاستیکی یا آلودگی ناشی از الیاف مصنوعی مواجهند.

 آیا جهان آماده این تغییر بزرگ است؟

در مقیاس‌‌های کوچک، این فناوری کارآیی خودش را ثابت کرده است. حالا وقت آن رسیده که در مقیاس بزرگ‌تری آزمایش شود. اگر تا سال ۲۰۲۸ این کارخانه با ظرفیت کامل به بهره‌‌برداری برسد و نتایج خوبی داشته باشد، احتمالا شاهد هجوم سرمایه‌گذاران، دولت‌‌ها و شرکت‌های بزرگ برای مشارکت در گسترش این فناوری خواهیم بود. سامسارا اکو تنها به سود اقتصادی فکر نمی‌‌کند؛ بلکه ماموریتی فراتر دارد: ساختن آینده‌‌ای که در آن تولید و مصرف نه با استخراج منابع تازه، بلکه با بازچرخش دائمی مواد انجام شود.

 راهی به‌‌سوی صنعتی پاک و پایدار

پروژه مشترک سامسارا اکو و کی‌‌بی‌‌آر فراتر از یک طرح صنعتی است. این پروژه نشان می‌دهد که جهان در حال عبور از مدل‌‌های سنتی و پرهزینه «استخراج- مصرف- دورریزی» به سوی مدل‌‌های چرخه‌‌ای و هوشمند «بازسازی- بازچرخش» است. در این مسیر، ترکیب علم، فناوری، هوش مصنوعی و مسوولیت‌‌پذیری زیست‌‌محیطی می‌تواند آینده‌‌ای متفاوت رقم بزند. پیشرفت‌‌هایی مثل بازیافت آنزیمی، ما را به صنعتی نزدیک‌‌تر می‌کند که هم کارآمد و هم با محیط‌‌زیست سازگار است. حال باید دید، آیا این کارخانه، نقطه آغازی خواهد بود برای بازنویسی کامل آینده صنعت بازیافت؟