موردکاوی واکنش شرکت‌ها در کشورهایی که درگیر شرایط جنگی شدند؛
تاکتیک اضطراری دورکاری
در شرایط بحرانی مانند جنگ یا بلایای طبیعی، کارکنان با اضطراب، بی‌‌‌‌‌‌‌ثباتی محیطی، ترس از آینده و نگرانی‌های خانوادگی روبه‌رو هستند. دورکاری با حذف نیاز به حضور فیزیکی در مناطق پرخطر یا مسیرهای ناامن، به‌کارکنان امکان می‌دهد تا در فضایی امن‌‌‌‌‌‌‌تر فعالیت کنند. این موضوع مستقیما بر سلامت روان آنها تاثیر مثبت دارد و سطح بهره‌‌‌‌‌‌‌وری را بالا نگه می‌‌‌‌‌‌‌دارد. همچنین احساس اختیار در انتخاب محل کار و زمان‌بندی انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیر، رضایت شغلی را افزایش می‌دهد و احتمال ترک سازمان را کاهش می‌دهد.
اهمیت و مزایای دورکاری در مدیریت بحران
در عصر مدرن، کار از راه دور به یکی از عناصر کلیدی مدیریت بحران موثر تبدیل شده‌است. سازمان‌ها با فراهم‌کردن امکان کار‌کردن از هر مکانی، می‌توانند تداوم عملیات خود را تضمین کنند، از سلامت و رفاه کارکنان محافظت کنند و به‌سرعت با شرایط متغیر سازگار شوند. برای مشاغلی که خدمات کمکی بهصورت آنلاین ارائه می‌دهند (مثل مدیریت امور اداری، پاسخگویی به ایمیل‌‌‌‌‌‌‌ها، برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی جلسات، پشتیبانی مشتری، تولید محتوا و مدیریت شبکه‌‌‌‌‌‌‌های اجتماعی)، دورکاری به منزله راه نجاتی است که به آنها امکان ادامه ارائه خدمات بدون‌وقفه را می‌دهد. به همین ترتیب، استعدادها از هر جایی می‌توانند نقش‌‌‌‌‌‌‌های خود را حفظ‌کرده و در دوران بحران، کسب‌وکارها را حمایت کنند.
برخی مزایای دورکاری در شرایط بحران عبارتند از:
• تداوم عملیات
کار از راه دور این امکان را فراهم می‌کند که کسب‌وکارها حتی زمانی‌که دفاتر فیزیکی غیرقابل‌دسترس هستند، به فعالیت خود ادامه دهند. در بحران‌‌‌‌‌‌‌هایی مانند جنگ، بلایای طبیعی یا پاندمی‌‌‌‌‌‌‌ها، داشتن نیروی کار از راه دور به سازمان‌ها اجازه می‌دهد بهره‌‌‌‌‌‌‌وری خود را حفظ‌کرده و بدون وقفه به ارائه خدمات به مشتریان ادامه دهند. این تداوم به‌ویژه برای صنایعی که به خدمات‌مجازی و استعدادهای مستقر در مناطق دور متکی هستند، بسیار مفید است؛ زیرا این افراد می‌توانند بدون‌مشکل به فعالیت خود ادامه دهند.
• انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیری و سازگاری
کار از راه دور امکان انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیری در مواجهه با شرایط در حال تغییر را فراهم می‌کند. چه یک تعطیلی ناگهانی باشد و چه رکود اقتصادی، کارکنان از راه دور می‌توانند به‌سرعت برنامه‌های کاری و محیط خود را تنظیم کنند تا با نیازهای جدید هماهنگ شوند. این قابلیت سازگاری برای سازمان‌ها حیاتی است تا در دوران بحران مقاوم و پاسخگو باقی‌بمانند.
• صرفه‌جویی در هزینهها
اجرای کار از راه دور می‌تواند منجر به کاهش قابل‌توجه هزینهها شود. در زمان بحران، کاهش هزینهها امری ضروری است و دورکاری نیاز به فضای اداری فیزیکی، هزینه‌های رفت و آمد و سایر هزینه‌های سربار را از بین می‌برد. این صرفه‌جویی‌‌‌‌‌‌‌ها می‌توانند به تلاش‌های مدیریت بحران اختصاص‌داده شوند تا منابع به‌‌‌‌‌‌‌طور موثر مورد‌استفاده قرار گیرند.
موردکاوی‌‌‌‌‌‌‌ها
• جنگ در اوکراین
به‌گزارش سایت WorkMotion، با شروع درگیری روسیه و اوکراین، بیشتر شرکت‌های فناوری اوکراین توانستند مشتریان خود را کاملا یا تاحدی حفظ کنند، به‌‌‌‌‌‌‌طوری که ۵۲درصد از شرکت‌ها ۱۰۰درصد قراردادهای خود را حفظ کردند، ۳۲درصد از شرکت‌ها ۹۰-۹۹درصد قراردادهای خود را نگه‌داشتند و تنها ۱۶درصد از شرکت‌ها ۱۰درصد یا بیشتر از مشتریان خود را از‌دست دادند. این موضوع نشان‌دهنده انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیری و تاب‌‌‌‌‌‌‌آوری صنعت فناوری اوکراین است که به دلیل ارائه خدمات باکیفیت در حوزه توسعه نرم‌افزار شهرت دارد.
همچنین جنگ باعث افزایش تعداد متقاضیان شغلی دورکار در اوکراین شد، به‌‌‌‌‌‌‌طوری که درخواست‌های آنلاین تقریبا نزدیک به ۱۰۰درصد افزایش‌یافت. طبق گزارش انجمن IT اوکراین، حداقل ۲۸۵هزار توسعه‌‌‌‌‌‌‌دهنده نرم‌افزار در این کشور فعالیت دارند و هر‌ساله حدود ۲۰هزار مدرک فناوری اعطا می‌شود. بیشتر توسعه‌‌‌‌‌‌‌دهندگان اوکراینی توانستند با جابه‌‌‌‌‌‌‌جایی به مناطق امن‌‌‌‌‌‌‌تر، به‌کار خود ادامه دهند، به‌‌‌‌‌‌‌طوری که ۴۶درصد از متخصصان فناوری به مناطق امن‌‌‌‌‌‌‌تر در داخل اوکراین و خارج از آن نقل‌مکان کردند، در نتیجه ۸۴درصد از توسعه‌‌‌‌‌‌‌دهندگان نرم‌افزار توانستند بهصورت تمام‌‌‌‌‌‌‌وقت روی محصولات کار کنند. یکی از دلایل این موفقیت، آمادگی صنعت فناوری برای دورکاری به‌‌‌‌‌‌‌واسطه همه‌‌‌‌‌‌‌گیری کرونا بود. تقریبا هر توسعه‌‌‌‌‌‌‌دهنده نرم‌افزار تجربه و مهارت لازم برای دورکاری را داشت تا بتواند به‌‌‌‌‌‌‌طور موثر فعالیت کند، در نتیجه اگرچه جنگ اوکراین بدون‌شک بر اقتصاد و نیروی کار این کشور تاثیر گذاشته، اما کسب‌وکارهای این کشور در‌برابر این چالش‌ها تاب‌‌‌‌‌‌‌آوری قابل‌توجهی نشان‌داده و دورکاری همچنان گزینه‌‌‌‌‌‌‌ای پایدار و موثر برای شرکت‌ها و کارکنان باقی‌مانده‌است.
• دورکاری در دوران همه‌‌‌‌‌‌‌گیری
شروع ناگهانی همه‌‌‌‌‌‌‌گیری کرونا و اعلام قرنطینه‌‌‌‌‌‌‌های سراسری، کسب‌وکارها را بر آن داشت که به‌سرعت به مدل‌های کاری از راه دور روی بیاورند. این تغییر به شرکت‌ها امکان داد تا فعالیت‌های خود را ادامه دهند، درحالی‌که دستیاران‌مجازی و کارکنان دورکار نقش کلیدی در حفظ بهره‌‌‌‌‌‌‌وری ایفا کردند. سازمان‌هایی که از قبل دورکاری را پذیرفته بودند، آمادگی بیشتری برای مواجهه با چالش‌های ناشی از این همه‌‌‌‌‌‌‌گیری داشتند.
• دورکاری هنگام بلایای طبیعی
دورکاری این امکان را فراهم می‌کند که کسب و کارها حتی زمانی‌که ساختمان‌های اداری آسیبدیده یا غیرقابل‌دسترس هستند، به فعالیت خود ادامه دهند. به‌عنوان مثال، پس از توفان سندی در آمریکا، بسیاری از شرکت‌های مناطق آسیبدیده به دورکاری روی‌آوردند تا همچنان بتوانند به مشتریان خود خدمات ارائه دهند و پروژه‌ها را مدیریت کنند. پس از زلزله‌‌‌‌‌‌‌های گسترده در جنوب‌شرقی ترکیه در سال۲۰۲۳، بسیاری از دفاتر اداری، کارخانه‌‌‌‌‌‌‌ها و مراکز فناوری آسیب دیدند، اما شرکت‌هایی که زیرساخت ابری(Cloud-based) برای داده‌ها و سیستم‌های کاری خود داشتند، توانستند ظرف چند روز کارکنان خود را به دورکاری هدایت‌کرده و حتی به استخدام نیروهای خارج از مناطق زلزله‌‌‌‌‌‌‌زده بپردازند. طبق گزارش اتاق بازرگانی استانبول، بیش از ۷۰درصد از شرکت‌های فناوری اطلاعات در هفته‌های ابتدایی بحران، کاملا از راه دور فعالیت کردند و کم‌ترین افت در ارائه خدمات را تجربه کردند.
• دورکاری در شرایط رکود اقتصادی
با کاهش فضای اداری و هزینه‌های مرتبط، شرکت‌ها می‌توانند منابع خود را بهصورت کارآمدتری تخصیص دهند. این رویکرد در بحران مالی سال۲۰۰۸ نیز مشهود بود؛ جایی‌که بسیاری از سازمان‌ها برای کاهش هزینهها و در عین‌حال حفظ نیروی کار خود، به دورکاری روی‌آوردند.
بهترین اقدامات در مدیریت بحران
• استراتژی‌‌‌‌‌‌‌های ارتباطی
سازمان‌ها باید کانال‌های ارتباطی شفافی ایجاد کنند، مانند جلسات‌مجازی منظم و پلتفرم‌های پیام‌رسان فوری، تا کارکنان را مطلع و درگیر نگه‌دارند. ارتباط شفاف و به‌‌‌‌‌‌‌موقع به ایجاد اعتماد کمک می‌کند و اطمینان می‌دهد که همه افراد با برنامه واکنش به بحران سازمان هماهنگ هستند.
• تقویت ساختارهای زیرساختی برای دورکاری
برای موفقیت در اجرای مدل دورکاری در بحران‌‌‌‌‌‌‌ها، شرکت‌ها باید زیرساخت‌های مشخصی داشته‌باشند. این زیرساخت‌ها شامل سامانه‌‌‌‌‌‌‌ها مدیریت پروژه، ارتباطات تصویری امن، پلتفرم‌های همکاری آنلاین و ذخیره‌سازی ایمن داده‌ها در فضای ابری است. به‌‌‌‌‌‌‌علاوه، سیاست‌های منابع انسانی باید بازنگری شود تا ارزیابی عملکرد، پاداش، ساعات کار و سلامت کارکنان متناسب با شرایط دورکاری تعریف شوند. آموزش مدیران میانی برای رهبری تیم‌های‌مجازی نیز عامل مهمی در موفقیت این مدل است.
• انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیری و تاب‌‌‌‌‌‌‌آوری
کارفرمایان باید کارکنان را تشویق کنند تا با شرایط متغیر سازگار شوند و حمایت‌های لازم را برای مدیریت استرس و حفظ بهره‌‌‌‌‌‌‌وری ارائه دهند. تیم‌های تاب‌‌‌‌‌‌‌آور می‌توانند با عدم‌قطعیت‌‌‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌‌‌طور موثرتری مقابله کنند و به ثبات کلی سازمان کمک کنند.
• پیشرفت مداوم
بهصورت منظم از کارکنان بازخورد جمع‌‌‌‌‌‌‌آوری کنند، نقاط ضعف را شناسایی‌کرده و تغییرات لازم را اعمال کنند. بهبود مستمر باعث می‌شود که دورکاری همچنان کارآمد باقی‌بماند و در‌برابر بحران‌های آینده انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیر باشد.
آیندهنگری استراتژیک
یکی از مهم‌ترین درس‌‌‌‌‌‌‌های بحران‌های قرن۲۱ این است که دورکاری نباید فقط به‌عنوان یک واکنش اضطراری تلقی شود، بلکه باید بخشی از فرهنگ سازمانی و راهبرد بلندمدت سازمان‌ها باشد. شرکت‌هایی که از هم‌اکنون روی توسعه فرهنگ کار‌مجازی، آموزش کارکنان و استفاده از فناوری‌های مدیریت از راه دور سرمایه‌گذاری می‌کنند، در‌برابر هر بحرانی – از جنگ گرفته تا اختلالات زیست‌محیطی – مقاوم‌‌‌‌‌‌‌تر خواهند بود. بحران‌‌‌‌‌‌‌ها، خواه ناشی از جنگ، بلایای طبیعی یا بیماری‌های فراگیر باشند، ساختارهای سنتی و شکننده سازمان‌ها را به چالش می‌‌‌‌‌‌‌کشند. در این میان، سازمان‌هایی که بحران‌‌‌‌‌‌‌ها را تنها به‌عنوان یک تهدید نگاه نمی‌کنند، بلکه آن را فرصتی برای بازآرایی ساختاری می‌بینند، می‌توانند بقای بلندمدت خود را تضمین کنند.
یکی از کلیدی‌‌‌‌‌‌‌ترین ابعاد این نگاه آیندهنگری، درونی‌‌‌‌‌‌‌سازی دورکاری به‌عنوان بخشی از DNA سازمان است؛ نه صرفا یک واکنش موقتی در هنگام اضطرار. در دنیای امروز، سازمان‌ها با رشد فناوری‌های ارتباطی و رایانش ابری، می‌توانند ساختار کاری خود را به‌گونه‌ای بازطراحی کنند که در مقابل هرگونه اختلال، انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیر و مقاوم باشند. توسعه این ظرفیت نیازمند تفکر بلندمدت، بازتعریف فرآیندها و تغییرنگرش مدیریتی است. سازمان‌هایی که هم‌اکنون بر توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، آموزش منابع انسانی برای تعامل‌مجازی و فرهنگ‌سازی پیرامون بهره‌‌‌‌‌‌‌وری در دورکاری تمرکز می‌کنند، در بحران‌های آینده دچار شوک عملیاتی نخواهند شد.
از فرهنگ حضور فیزیکی به فرهنگ اعتماد و خروجی‌‌‌‌‌‌‌محور
فرهنگ سازمانی سنتی بر «حضور فیزیکی در محل کار» به‌عنوان نشانه‌‌‌‌‌‌‌ای از تعهد و کارآیی تاکید دارد، اما در دنیای مدرن، این رویکرد، ناکارآمد و حتی آسیب‌‌‌‌‌‌‌زا شده‌است. در مقابل، فرهنگ دورکاری بر مبنای «اعتماد، خودمدیریتی و نتیجه‌‌‌‌‌‌‌محوری» استوار است. این تغییر فرهنگی نیاز به آموزش مدیران و کارکنان دارد. سازمان‌هایی که سیستم‌های ارزیابی عملکرد خود را از مدل‌های «زمان‌‌‌‌‌‌‌محور» به مدل‌های «هدف‌‌‌‌‌‌‌محور» انتقال می‌دهند، می‌توانند بهره‌‌‌‌‌‌‌وری کارکنان را حتی در محیط‌های دورکار اندازه‌‌‌‌‌‌‌گیری و مدیریت کنند.
توسعه مهارت‌های نرم برای راهبری از راه دور
یکی از عناصر کلیدی در نهادینه‌‌‌‌‌‌‌سازی دورکاری، توانمندسازی مدیران برای هدایت تیم‌های مجازی است. مهارت‌هایی مانند مدیریت جلسات آنلاین، انگیزه‌‌‌‌‌‌‌بخشی از راه دور، همدلی دیجیتال و حل‌‌‌‌‌‌‌وفصل تعارض در فضای غیرحضوری، به بخشی از شایستگی‌‌‌‌‌‌‌های ضروری مدیران آینده تبدیل شده‌اند.
منبع: CaptiaWorks
