کیفیت آموزش در بحران چگونه بود؟
۱. موضوع کیفیت یادگیری در سال‌های اخیر، چه در سطح ملی و چه جهانی، تحت تاثیر عوامل متعددی چون شیوع کرونا، فشارهای اقتصادی، تغییرات جمعیتی و چالش‌های ساختاری قرار گرفته است. آنچه اهمیت دارد، توجه به این واقعیت است که در همین شرایط پیچیده، اقدامات متعددی از سوی نظام آموزش‌وپرورش، به‌ویژه معاونت آموزش ابتدایی، برای حفظ پیوستگی آموزشی و کاهش اثرات نابرابری‌ها در جریان بوده و همچنان ادامه دارد.
۲. در دوران بحران کرونا، آموزش کشور متوقف نشد. با مشارکت فعال معلمان، کارشناسان، گروه‌های جهادی و خیرین، بیش از ۶هزار محتوای آموزشی و چندرسانه‌ای تولید شد. بسترهایی مانند آموزش تلویزیونی، شبکه شاد و درس‌نامه‌های کاغذی برای دانش‌آموزان فاقد اینترنت به‌کار گرفته شد تا هیچ دانش‌آموزی از یادگیری باز نماند. این رویکرد ترکیبی و فراگیر، با وجود کاستی‌ها، توانست پیوستگی آموزش را حفظ کند.
۳. افزون بر این، در سال تحصیلی جاری، طرح ملی «حامی» با هدف حمایت آموزشی مستمر از یادگیرندگان در معرض افت تحصیلی در حال اجراست. این طرح با تکیه بر شناسایی دقیق، آموزش جبرانی متناسب و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مدارس و معلمان، تلاش می‌کند از تعمیق شکاف‌های یادگیری پیشگیری کند. در همین راستا، برنامه ملی «تحول در روش‌های آموزش و محیط‌های یادگیری» نیز با تاکید بر طراحی سرفصل‌های جدید، راه‌اندازی اجتماعات یادگیری معلمان و تدوین محتوای دانشی بومی در حال اجراست و بر ارتقای کیفیت یاددهی–یادگیری به‌ویژه در دوره ابتدایی متمرکز شده است.
۴. از سوی دیگر، موضوع شناسایی و بازگرداندن بازماندگان از تحصیل نیز با جدیت پیگیری شده است. معاونت آموزش ابتدایی با بهره‌گیری از سامانه جامع «شهید محمودوند» و نیز روش‌های میدانی مانند شناسایی چهره‌به‌چهره، موفق شده است طی دو سال اخیر تعداد زیادی از کودکان بازمانده را شناسایی و شرایط بازگشت آنان به مدرسه را فراهم کند. این اقدام نظام‌مند در پیوند با سایر نهادهای حمایتی، گامی موثر برای مهار چرخه نابرابری آموزشی محسوب می‌شود.
۵. توجه به کیفیت یادگیری نیز در اولویت برنامه‌ریزی‌های اخیر این معاونت قرار گرفته است. بازبینی آیین‌نامه ارزشیابی کیفی–توصیفی با هدف بهبود سنجش یادگیری‌های پایدار و معنادار و نیز طراحی ابزارهایی برای ارتقای عملکرد تحصیلی با تاکید بر تقویت خودپنداره مثبت، احساس ارزشمندی و تعلق در دانش‌آموزان، بخشی از این برنامه‌هاست. این اقدامات با هدف پرورش نسلی توانمند، با انگیزه و برخوردار از سرمایه روانی مثبت دنبال می‌شود.
۶. از دیگر اقدامات برجسته، طراحی نخستین کارنامه عملکرد آموزشی به تفکیک استان‌ها و همچنین اجرای نخستین تحلیل آماری جامع از نتایج عملکرد دانش‌آموزان است. این داده‌محوری و تحلیل‌محوری، آغازگر مسیری تازه در سیاستگذاری آموزشی است که به مسوولان استانی و منطقه‌ای کمک می‌کند با شفافیت بیشتر، راهبردهایی متناسب با واقعیت‌های میدانی خود برای کاهش فقر یادگیری طراحی و اجرا کنند.
۷. در گزارش منتشرشده، به نتایج آزمون‌های بین‌المللی تیمز (TIMSS) و پرلز (PIRLS) اشاره شده است. این آزمون‌ها ابزارهای معتبری برای سنجش کیفیت یادگیری در مقیاس جهانی هستند؛ اما تفسیر آنها نیازمند درنظرگرفتن زمینه‌های آموزشی، فرهنگی و اقتصادی هر کشور است. بسیاری از کشورها، از جمله ایران، پس از بحران کرونا با افت عملکرد روبه‌رو شدند. بخشی از این افت به زیرساخت‌ها، تفاوت در نسبت معلم به دانش‌آموز، سطح دسترسی به آموزش پیش‌دبستانی و منابع آموزشی مرتبط است. بنابراین، تحلیل این نتایج باید با دقت و در چارچوب داده‌های تکمیلی صورت گیرد تا به تصویر دقیقی از توانایی نظام آموزشی کشور دست یافت.
۸. براساس دستو ریاست محترم جمهوری مبنی بر اصلاح روش‌های آموزش معلمان با تاکید بر مشارکت دانش‌آموزان در ارائه تدریس خلاق ومشارکت دانش‌آموزان در فرآیند یادگیری موجب ارتقای سطح کیفی آموزش و یادگیری آنان شده است. همچنین تشکیل اجتماعات یادگیری معلمان و انتقال تجارب آنان به یکدیگر زمینه بهسازی و ارتقای صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان را امکان‌پذیر کرده است.
۹. این معاونت در راستای کاهش آسیب‌های مطرح‌شده با تدوین برنامه سالانه مدارس دوره ابتدایی در ابعاد ارتقای کیفیت آموزشی و همچنین تقویت مهارت‌های بنیادین دانش‌آموزان اقدام کرده و با اجرای طرح حامی نسبت به حمایت آموزشی مستمر از دانش‌آموزان به‌منظور ایجاد زمینه عدالت آموزشی و بهره و نصیب دانش‌آموزان مناطق محروم اقدام کرده است.
