روش‌های توانمندسازی روانشناختی در زمان بحران

به نقل از روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، وی ادامه داد: دلیل ماندگاری اثرات این رفتارهای ساده به عوامل متعددی برمی‌گردد. برخی از این عوامل عبارتند از: ۱) ذخایر روانی ما در شرایط بحران کاهش می‌یابد یعنی به‌راحتی نمی‌توانیم حال خود را خوب کنیم،

۲) وضعیت هشدار دائمی بدن قطع نمی‌شود و مدام در حالت اضطراب و تنش به‌سر می‌بریم.

۳) سازوکارهایی که برای تعادل هیجانی داشته‌ایم، مختل می‌شوند و انگار ریتم احوالات ما از دستمان خارج شده است.

۴) روال‌های طبیعی زندگی دچار بهم ریختگی می‌شود که بدن ما را دچار خستگی زودرس و مفرط می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: در این نوشتار قصد داریم اثرات برخی از این رفتارها را بر گروه‌های خاص و نیازمند مراقبت مانند کودکان و سالخوردگان مرور کرده و راهکارهایی را برای کاهش اثرات نامطلوب بحران بیان داریم.

*کودکان:

- اطلاع از اخبار ناگوار: در شرایط عادی ممکن است کمی اضطراب موقت ایجاد کند، اما در شرایط بحرانی می‌تواند کابوس‌های مکرر، ترس از جدایی، پرخاشگری یا حتی علائم ناپایداری و عدم تعادل روانشناختی مثل فراموشی، عدم تمرکز و... نمایان شود. 

- صحبت‌های روزمره بزرگسالان درباره بحران: در شرایط عادی کودکان ممکن است توجهی نداشته باشند. اما در شرایط بحرانی حتی گفت‌وگوی آرام بزرگسالان درباره بحران می‌تواند باعث احساس ناامنی شدید شود.

- تغییر روال خواب: در شرایط عادی ممکن است باعث کمی خستگی شود، اما در شرایط بحران می‌تواند سیستم عصبی را مختل کرده و منجر به مشکلات رفتاری در کودکان شود.

- بازی‌های ناآرام: در شرایط عادی بخشی از رشد طبیعی کودک محسوب می‌شود، اما در شرایط بحران باعث بازآفرینی ترومای واقعی (ضربه روانی) می‌شود.

- جدایی کوتاه از والدین: در شرایط عادی کمی اضطراب جدایی ایجاد می‌کند، اما در شرایط بحران، به حملات اضطرابی شدید منجر می‌شود.

*سالخوردگان:

- انزوا و تنهایی: در شرایط عادی ممکن است باعث اندوه خفیف شود، اما در شرایط بحران، خطر افسردگی شدید و زوال شناختی و فراموشی را افزایش می‌دهد.

- تغییرات در محیط آشنا: در شرایط عادی کمی سردرگمی ایجاد می‌کند، اما در شرایط بحران می‌تواند باعث حملات اضطرابی یا تشدید علائم دمانس و فراموشی شود.

- اطلاع بیش از حد اخبار: در شرایط عادی باعث نگرانی‌های گذرا می‌شود، اما در شرایط بحران به وسواس فکری یا علائم اختلال پس‌از سانحه منجر می‌شود.

- کاهش فعالیت بدنی: در شرایط عادی ممکن است باعث سفتی عضلات شود، اما در شرایط بحران، افسردگی و کاهش تاب‌آوری روانی را تسریع می‌کند.

- تغییر در رژیم غذایی: در شرایط عادی تأثیر کمی بر خلق‌وخو خواهد داشت، اما در شرایط بحران، کم‌آبی یا سوءتغذیه می‌تواند به سرعت بر عملکرد شناختی تاثیر گذاشته و به اختلالات حافظه و تمرکز منجر شود.

مشترک همه گروه‌های خاص:

- قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ: در شرایط عادی ممکن است باعث تحریک بیش‌ازحد و تحریک حساسیت شدید شود، اما در شرایط بحران به حملات حسی و تشنج یا رفتارهای خودآسیب‌رسان منجر می‌شود.

- کاهش دسترسی به حمایت‌های تخصصی: در شرایط عادی باعث ادامه نگرانی و اضطراب می‌شود، اما در شرایط بحران می‌تواند به بحران‌های رفتاری شدید مثل بی‌قراری، وحشت‌زدگی، پرخاشگری و... بینجامد.

*راه‌کارهای پیشنهادی؛

• برای حفظ سلامت روان کودکان، ایجاد روال‌های قابل پیش‌بینی حائز اهمیت است، یکی تا حدامکان از گیج شدن، مبهم بودن و سرگردانی کودک پیشگیری کنید.
•     بسیاری از موضوعات برای آن‌ها قابل فهم نیست. از نقاشی و قصه‌گویی با محتوای قهرمان‌های ملی و دینی در برقراری تعادل هیجانی کودکان و رشد شجاعت در آن‌ها کمک بگیرید. بازی‌هایی با محتوای نجات و کمک به انسان‌ها در حدفهم و درک کودک بسیار مؤثر است.
•    برای حفظ سلامت روان سالمندان، حفظ ارتباطات اجتماعی حتی به صورت مجازی ضروری است. 
•    میزانی از اخبار را برای سالخوردگان درنظر بگیرید که تشویش ذهنی ایجاد نکند. 
•    آن‌ها توانایی جوانی را ندارند و برای نیازهایشان به دیگران متکی هستند، بنابراین حدبالای نگرانی را نمی‌توانند تحمل کنند.
•    گروهای دوستی آن‌ها را با همسالان، فامیل‌ها و دوستان‌شان تقویت کنید. 
•    اجازه بیان تجارب و خاطرات را به آنها بدهید. 
•    در صورت امکان یک کار در حدتوان برای آن‌ها تعیین کنید که احساس مفید و مؤثر بودن در آن‌ها ایجاد شود.
•    دسترسی به حمایت‌ها و منابع اجتماعی، برای حفظ سلامت روان همه گروه‌های اجتماع لازم است. 
•   صحبت با یک متخصص روانشناختی (مشاور یا روانشناس)، یک دوست و یا فردی که تجربه مشترکی داشته است و شنیدن تجارب افرادی که در بحران و شرایط سخت بوده‌اند، اما ایستادگی کرده‌اند.

این روانشناس تاکید کرد: روزهای سخت را با یکدیگر، راحت‌تر پشت سر خواهیم گذاشت، مراقب همدیگر باشیم.