سایه ابهام بر توافق تجاری چین و آمریکا؛
«شی» شماره تلفن ترامپ را دارد؟
به نوشته فارن‌‌‌پالیسی، این حسن‌‌‌نیت فقط یک روز دوام آورد. این معامله به‌‌‌سرعت بر سر وضعیت هفت عنصر خاکی کمیاب (ساماریوم، گادولینیوم، تربیم، دیسپروزیم، لوتیتیم، اسکاندیم و ایتریم) به مشکل برخورد، اما مشخص نیست که چرا - یا این موضوع چقدر مهم است. برخی ممکن است این را نمونه دیگری از کشمکش بین دو قدرت بدانند و احتمالا اوضاع پس از دیدار اخیر در لندن، که در آن چین با توقف ۶ماهه هرگونه محدودیت در مورد عناصر نادر خاکی موافقت کرد، آرام خواهد شد. دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهوری ایالات متحده، گفت که این توافق «انجام شده» است، در حالی که لی چنگگانگ، معاون وزیر بازرگانی چین، گفت که دو طرف «در اصل به چارچوبی برای اجرای اجماع رسیده‌‌‌اند». با این حال، می‌توان به طور قاطع گفت که اکنون که چین تمایل بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای به استفاده از ابزار قهری خود نشان داده پویایی روابط به طرز چشمگیری تغییر کرده است.
اکنون چین ممکن است در شکل‌‌‌دهی به الگوهای تشدید و کاهش تنش - و در اینکه آیا پکن و واشنگتن به سمت آشتی یا جدایی می‌‌‌روند - حرف بسیار بیشتری برای گفتن داشته باشد.
در روزهای پس از اعلام نتایج مذاکرات ژنو، بر اساس گزارش‌‌‌های شرکت‌های ناامید آمریکایی، ایالات متحده چین را به زیر پا گذاشتن قول خود و عدم‌اجازه از سرگیری صادرات عناصر خاکی کمیاب متهم کرد. پکن در پاسخ گفت که به تعهدات خود عمل می‌کند و تنها مانع، رویه‌‌‌های دست و پاگیر تایید صادرات است. همزمان، هنگامی که در ۱۳ مه، دفتر صنعت و امنیت وزارت بازرگانی ایالات متحده، هشداری صادر کرد مبنی بر اینکه استفاده از تراشه Ascend ۹۱۰ هوآوی توسط هر کسی «در هر کجای دنیا» می‌تواند نقض قوانین کنترل صادرات ایالات متحده محسوب شود و کاربر را در معرض «مجازات‌‌‌های کیفری و اداری قابل‌توجه» قرار دهد، این کشور شکایت کرد که ایالات متحده «روح ژنو» را نقض کرده است.
دولت ترامپ این اتهام متقابل را نپذیرفت و در دو هفته بعد با اقدامات شدیدتری پاسخ داد؛ از جمله اعمال کنترل صادرات بر تجهیزات هوانوردی تجاری ایالات متحده که برای استفاده در هواپیمای باریک‌‌‌پیکر C۹۱۹ چین ارسال می‌‌‌شد، مواد شیمیایی و ابزارهای طراحی نرم‌‌‌افزار نیمه‌‌‌هادی. علاوه بر این، وزارت امور خارجه اعلام کرد که ایالات متحده «با‌‌‌شدت بیشتری» ویزای دانشجویان چینی را که با حزب کمونیست چین ارتباط دارند لغو خواهد کرد. احتمال فروپاشی کامل تنها زمانی از بین رفت که ترامپ و شی‌‌‌جین پینگ، رئیس‌‌‌جمهوری چین، در ۵ ژوئن با هم صحبت کردند و با برگزاری جلسه در لندن موافقت کردند.
روز بعد، در بیانیه‌‌‌ای از وزارت امور خارجه چین بار دیگر تاکید شد که چین به تعهدات خود عمل کرده و این ایالات متحده بوده که ناعادلانه عمل کرده است: «طرف آمریکایی باید پیشرفت‌‌‌های حاصل‌‌‌شده را بپذیرد و اقدامات منفی علیه چین را لغو کند.» تقریبا در همین زمان، وزارت بازرگانی ایالات متحده محدودیت‌های اعمال‌‌‌شده بر تراشه هوآوی را اصلاح کرد و بی‌‌‌سروصدا عبارت «هر کجای دنیا» را از دستورالعمل خود حذف کرد.
در مذاکرات لندن که در ۱۰ ژوئن به پایان رسید، دو طرف به یک «توافق دسته‌‌‌جمعی» دست یافتند. به گزارش سی‌‌‌ان‌‌‌بی‌‌‌سی، هاوارد لوتنیک، وزیر بازرگانی ایالات متحده، گفت که آخرین کنترل‌‌‌های صادراتی واشنگتن «با تایید صادرات عناصر خاکی کمیاب توسط پکن، لغو خواهد شد». حداقل دو راه بالقوه برای تفسیر آنچه در ماه گذشته اتفاق افتاده وجود دارد. سردترین و بد بینانه ترین دیدگاه این است که هیچ‌‌‌کدام از اینها چیز جدیدی نیست. هیچ یک از طرفین قصد نداشت که به‌‌‌طور کامل توافق را لغو کند، بلکه در حال آزمایش طرف مقابل بود تا مشخص کند که از چه راهی می‌تواند قسر در برود، که البته در اختلافات تجاری امری عادی است. چین در گذشته مرتبا تلاش کرده است تا پس از امضا، توافق‌نامه‌‌‌ها را «مجددا مذاکره» کند، از قراردادهای سرمایه‌گذاری انفرادی گرفته تا شرایط الحاق به سازمان تجارت جهانی.
به‌‌‌همین ترتیب، ایالات متحده پیش از این اعلام کرده بود که برنامه‌‌‌هایش برای گسترش تلاش‌‌‌های ریسک‌‌‌زدایی در حوزه فناوری پیشرفته، مانند محدودیت‌های اعمال‌‌‌شده بر تراشه‌‌‌های هوآوی Ascend، بدون وقفه و در مسیری جداگانه از مذاکرات تعرفه‌‌‌ای ادامه خواهد یافت. اقدامات هر یک از طرفین که واکنش‌‌‌هایی را برانگیخته است، جای تعجب ندارد - و با توجه به رکود اقتصادی هر دو کشور، جای تعجب نیست که فعلا خونسردی غلبه کرده است. اما یک تفسیر دوم، دراماتیک‌‌‌تر - و احتمالا محتمل‌‌‌تر - نیز وجود دارد: برای اولین بار، چین در پاسخ به اعلام جنگ تجاری ترامپ، عمدا صادرات عناصر خاکی کمیاب خود به ایالات متحده را قطع کرد. و به‌‌‌رغم واکنش تند دولت ترامپ، وابستگی مطلق ایالات متحده به عناصر خاکی کمیاب خام و فرآوری‌‌‌شده از چین منجر به عقب‌‌‌نشینی کامل این کشور به وضع موجود شد.
درست است که چین در گذشته از به‌‌‌کارگیری وزن اقتصادی خود ابایی نداشته است. این کشور مدت‌‌‌هاست که دسترسی به بازار خود را در ازای انتقال فناوری معامله کرده است. این کشور با مسدود کردن صادرات محصولات خاص به چین، شرکای تجاری خود - از جمله استرالیا، ژاپن، لیتوانی، نروژ، فیلیپین، کره‌جنوبی و تایوان - را مجازات کرده است. این کشور اقدامات متنوعی را علیه شرکت‌های آمریکایی انجام داده است، از جمله جلوگیری از ادغام و تملک شرکت‌ها و جریمه کردن شرکت‌ها به دلیل نقض قانون ضد انحصار خود. اما به نظر می‌رسد این اولین بار است که چین صادرات یک محصول حیاتی به ایالات متحده را مسدود می‌کند، که زمانی اتفاق می‌‌‌افتد که یک انحصارگر، صادرات محصولی را که واردکننده به شدت به آن نیاز دارد، ممنوع می‌کند. چین در پی تنش‌‌‌های دریایی در سال ۲۰۱۰ اقدامات مشابهی را علیه ژاپن انجام داد، اما ژاپن قدرت بسیار ضعیف‌‌‌تری نسبت به ایالات متحده است و ممنوعیت چین توسط قاچاقچیان داخلی تضعیف و پس از دو ماه لغو شد.
هزینه‌‌‌های بالقوه اتخاذ این اقدام بالاست. ممکن است به جای عقب نشینی مسیر تقابل و شدت عمل در پیش گرفته شود. این امر می‌تواند این تصور را تقویت کند که چین مایل است از تجارت عادی برای آسیب رساندن به دشمنان استفاده کند، کسب و کارها را فراری دهد و دیگران را علیه چین متحد کند. در مورد عناصر خاکی کمیاب که چین انحصار پالایش آنها را دارد اما استخراج آنها را نه، می‌تواند فشار برای ساخت تاسیسات جدید در ایالات متحده و جاهای دیگر که می‌توانند چنین مواد معدنی را پردازش کنند، تسریع کند. اما به نظر می‌رسد جنگ تجاری، آزمون کاملی برای این استراتژی بوده است. ترامپ به وضوح از طریق تعرفه‌‌‌های سرسام‌‌‌آور، انبوهی از موانع غیرتعرفه‌‌‌ای و لفاظی‌‌‌های تند، نشان داده بود که در حال دنبال کردن یک استراتژی تجاری «زمین سوخته» است که هدف آن ارعاب همه، از جمله چین، برای دادن امتیازات یکجانبه گسترده است. با این حال، همزمان، رئیس‌جمهور ایالات متحده بارها در مواجهه با فشارهای شدید ژئوپلیتیک یا اقتصادی عقب‌‌‌نشینی کرده است، در الگویی که معامله‌‌‌گران وال‌استریت آن را تاکو «TACO» (ترامپ همیشه از عقب می‌‌‌نشیند) نامیده‌‌‌اند.
مهم‌ترین نشانه مبنی بر اینکه ترامپ تحت فشار متقابل تسلیم خواهد شد، تغییر موضع او در ۹ آوریل برای کاهش تعرفه‌‌‌ها بر همه به جز چین و به دنبال آن اظهارات عمومی مکرر او مبنی بر تمایلش به گفت‌وگو با شی جین پینگ بود. لحظه مناسب زمانی فرا رسید که وزارت بازرگانی درست پس از توافق ژنو، دستورالعمل جدید خود را در مورد تراشه‌‌‌های هوآوی منتشر کرد. به نظر می‌رسد امید این بوده است که از توقف صادرات عناصر خاکی کمیاب برای وادار کردن ایالات متحده به عقب‌‌‌نشینی از این اقدام، بلکه جلوگیری از اقدامات تنبیهی دیگر در آینده، استفاده شود. یک ناظر چینی منطق این کار را با ضرب‌‌‌المثلی برای من توضیح داد: «یک مشت می‌تواند از صد مشت جلوگیری کند.»
