رسانههای غربی از خیز تروئیکا برای صدور قطعنامه جدید علیه ایران خبر دادند؛
ساز ناکوک اروپا در میانه مذاکرات
بر مبنای خبری که خبرگزاری فرانسه منتشر کرد، آژانس مدعی تسریع در غنی‌سازی ۶۰درصدی در ایران شده است. همچنین خبرگزاری رویترز مدعی شد در گزارش محرمانه آژانس که آن را رویت کرده، مطرح شده است ایران پیش‌تر در سه محل که مدت‌هاست درباره آنها تحقیقات به عمل می‌آید، با مواد هسته‌ای اعلام‌نشده به دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل، فعالیت‌های هسته‌ای مخفیانه‌ای انجام داده است.
هم‌زمان رویترز خبر داد که دیپلمات‌ها می‌گویند کشورهای غربی در نظر دارند در جلسه هفته آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قطعنامه‌ای علیه ایران ارائه کنند. این قطعنامه ایران را به دلیل عدم همکاری کافی با آژانس در خصوص مسائل هسته‌ای مورد انتقاد قرار خواهد داد. واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش، بریتانیا، فرانسه و آلمان موسوم به تروئیکای اروپایی، قطعنامه‌های پیشین را پیشنهاد دادند که توسط شورای حکام با ۳۵عضو وضع شد و براساس آن از ایران خواسته شد سریعا اقداماتی نظیر ارائه توضیحاتی پیرامون ردپای اورانیوم کشف‌شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایت‌های اعلام‌نشده، انجام دهد. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط دیپلمات‌های مطلع به رویترز، این اقدام با هدف افزایش فشار بر ایران برای پایبندی به تعهداتش در چارچوب توافقات بین‌المللی صورت می‌گیرد.
هشدار تهران به تروئیکا
در واکنش به این ادعاها، وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی در بیانیه‌ای مشترک تاکید کردند: جمهوری اسلامی ایران ضمن ابراز تاسف از انتشار این گزارش که با اهداف سیاسی از طریق فشار بر آژانس تهیه شده است، اعتراض صریح خود را نسبت به محتوای آن اعلام می‌کند. این گزارش فراتر از دامنه وظایف محوله به مدیرکل و در تعارض با الزامات حرفه‌ای حاکم بر نهادهای بین‌المللی، از جمله اصل بی‌طرفی، است.
این در حالی است که بعد از انتشار گزارش آژانس توسط منابع غربی و احتمال ارائه قطعنامه علیه ایران توسط تروئیکا و آمریکا، المیادین به نقل از منابع ایرانی نوشت: با وجود ارسال پیام‌های حسن‌نیت از سوی ایران، تروئیکای اروپایی همچنان بر رویکرد فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پافشاری می‌کند. فشارهای تروئیکای اروپایی بر آژانس پیش از آغاز گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن آغاز شده بود. در ادامه این مطلب آمده است، با وجود تغییر فضا و اعلام آمادگی ایران برای ارسال پیام‌های مثبت بیشتر، فشارهای تروئیکا همچنان ادامه دارد. ایران به نمایندگان تروئیکا در استانبول هشدار داده است که هرگونه اقدام تنش‌آمیز از طریق آژانس تاثیر منفی بر روند مذاکرات خواهد گذاشت.
قطعنامه احتمالی از ایران چه می‌خواهد؟
ظاهرا تروئیکای اروپا و آمریکا در حال هماهنگی برای پیشبرد این قطعنامه هستند. به ادعای رویترز، این قطعنامه احتمالا بر موارد زیر تمرکز خواهد داشت:
عدم شفافیت در فعالیت‌های هسته‌ای ایران: آژانس بارها از ایران خواسته است توضیحات کامل و قابل‌قبولی درباره منشأ ذرات اورانیوم کشف‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده ارائه دهد.
محدودیت در دسترسی بازرسان آژانس: گزارش‌هایی از ممانعت ایران از دسترسی کامل بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای مطرح شده است.
افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم: نگرانی‌هایی درباره غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالا توسط ایران وجود دارد که فراتر از نیازهای صلح‌آمیز تلقی می‌شود.
تحلیل محتوای گزارش آژانس
به دنبال انتشار گزارش محرمانه آژانس، لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال، نیز در این خصوص نوشت، برای خلاصه کردن گزارش جامع درباره برنامه هسته‌ای ایران و همچنین آخرین گزارش فصلی آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران، باید گفت: «بدتر از این نمی‌توانست باشد.» به گزاش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: «سرعت انباشت اورانیوم با غنای بالا (HEU) معادل سوخت مورد نیاز برای ساخت حداقل یک سلاح هسته‌ای در هر ماه است.» بین ۸ فوریه تا ۱۶ مه، این میزان 133.8 کیلوگرم افزایش یافته است. نورمن مدعی شد، هیچ نشانه‌ای دال بر این وجود ندارد که ایران از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای در ۱۲ آوریل، تولید اورانیوم با غنای بالا را کاهش داده باشد.
بر اساس ادعای خبرنگار وال‌استریت ژورنال، در‌حال‌حاضر، ایران تنها با اورانیوم ۶۰درصدی خود، سوخت کافی برای ساخت تقریبی 10 بمب هسته‌ای در اختیار دارد؛ درحالی‌که در زمان گزارش قبلی در فوریه، این رقم بیش از شش بمب بود. در حوزه پادمان‌ها نیز هیچ پیشرفت قابل‌ذکری حاصل نشده است. آژانس همان‌طور که پیش‌تر نیز روشن شده بود، تایید می‌کند که ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰، دارای یک «برنامه هسته‌ای ساختاریافته» بوده است. همچنین، عدم ارائه پاسخ‌های شفاف از سوی ایران این گمان را تقویت می‌کند که ایران... «مقداری مواد هسته‌ای ناشناخته و/یا تجهیزات آلوده و سایر اقلام باقی‌مانده از برنامه هسته‌ای» را در اختیار داشته است که این اقلام در یکی از سایت‌های تهران، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ نگهداری می‌شده‌اند و پس از آن از آن محل منتقل شده‌اند.
بحران غیرضروری برای مسیر دیپلماسی
دیپلمات‌ها هشدار داده‌اند که صدور قطعنامه سه کشور اروپایی و آمریکا می‌تواند تنش‌ها بین ایران و جامعه بین‌المللی را تشدید کند، به‌ویژه در شرایطی که مذاکرات بین تهران و واشنگتن برای رسیدن به راه‌حلی در خصوص بحث هسته‌ای ایران در جریان است. بااین‌حال، کشورهای غربی معتقدند این اقدام برای حفظ فشار دیپلماتیک بر ایران ضروری است. ایران تاکنون اتهامات مربوط به نقض تعهدات را رد کرده و تاکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش کاملا صلح‌آمیز است. مقامات ایرانی همچنین بارها اعلام کرده‌اند که هرگونه فشار یا قطعنامه جدید می‌تواند به واکنش متقابل تهران منجر شود. جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته آینده برگزار خواهد شد و انتظار می‌رود این موضوع یکی از محورهای اصلی بحث باشد. نتیجه این نشست می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر روابط ایران با غرب و آینده مذاکرات هسته‌ای داشته باشد.
به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی در حال آماده‌سازی فضا برای فعال کردن مکانیسم اسنپ‌بک هستند و آمریکا نیز می‌خواهد از این اهرم برای فشار بر ایران در مذاکرات استفاده کند. البته در شرایطی که بعد از صدور قطعنامه احتمالی، فضا به سمتی نرود که ایران دیگر در مذاکرات حاضر نشود.
اروپا را نباید دست‌کم گرفت
رحمن قهرمانپور* : گزارش آژانس مهم‌تر از آنی است که شاید برخی‌ها تصور می‌کنند. لحن تند و محتوای گزارش می‌تواند راه را برای ارجاع مجدد پرونده عدم پایبندی ایران به شورای امنیت هموار کند، ابزار اعمال فشار دیگری علیه ایران شود و وزن اروپا را در روند توافق به‌شدت افزایش دهد و مانع دیگری برای توافق باشد. اروپا را نباید نادیده یا دست‌کم گرفت. حتما توافق با آمریکا مساله اصلی است، اما اروپا می‌تواند مسیر مذاکرات را منحرف یا سختتر کند. نقش اروپا در مکانیسم ماشه را نباید دست‌کم گرفت.
اروپا مسیر دومی برای اعمال فشار مضاعف بر ایران باز کرد. همراهی آمریکا با اروپا در ارائه قطعنامه به شورای حکام آژانس برای ارجاع احتمالی عدم پایبندی ایران به شورای امنیت تلاشی است برای نگه داشتن دو شمشیر داموکلس بالای سر ایران: شمشیر حمله احتمالی اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای و شمشیر ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و فعال شدن مکانیسم ماشه. ارائه قطعنامه عدم پایبندی ایران به شورای حکام آژانس از سوی آمریکا و اروپا یعنی سختتر کردن شرایط برای توافق. ارائه این قطعنامه آن هم در شرایطی که آمریکا و ایران در حال مذاکره‌اند، فشار را بر ایران برای پذیرش شرایط آمریکا افزایش خواهد داد.
* پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل
زمینه‌سازی برای کشیدن ماشه
کوروش احمدی* : اگر تروئیکای اروپا و آمریکا تصمیم به صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بگیرند، این امر یک تصمیم سیاسی است و به نظر می‌رسد حتی اگر قطعنامه صادر شود، تهران قاعدتا به مذاکرات ادامه خواهد داد، زیرا قطع گفت‌وگو عواقب شدیدی برای تهران، واشنگتن و منطقه به همراه خواهد داشت و به طور کامل بازگشت به عقب خواهد بود. عمده‌ترین هدف سه کشور اروپایی از ارائه قطعنامه پیشنهادی و احتمالا تصویب آن، زمینه‌سازی سیاسی و ایجاد مشروعیت برای اسنپ‌بک است، زیرا موضوع ایران از قبل در دستورکار شورای امنیت قرار داشته و لازم نیست که شورای حکام کاری انجام دهد؛ لذا این قطعنامه تاکید بیشتر بر شورای امنیت برای فعال کردن احتمالی سازوکار اسنپ‌بک است.
از سمت آمریکا نیز این قطعنامه اهرم فشاری علیه تهران در مذاکرات جهت حصول توافق خواهد بود؛ هر چند اگر توافق حاصل شود اسنپ‌بک دیگر موضوعیتی ندارد. یعنی در صورت رسیدن به توافق، آمریکا، کشورهای اروپایی را قانع می‌کند که زمان اسنپ‌بک را تمدید کنند تا به گفت‌وگوها و رسیدن به نتیجه نهایی لطمه نزند. یعنی اگر کار گفت‌وگوها پیشرفت داشته باشد حتی در روزهای منتهی به ضرب‌الاجل اسنپ‌بک نیز می‌توانند زمان آن را تمدید کنند.
* دیپلمات پیشین
