نقش پررنگ سازمان امور مالیاتی در سال‌های اخیر بررسی شد
تقویت پایه‌های عدالت و اعتماد در مالیات ستانی
سامانه مودیان به عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات سال‌های اخیر، امکان نظارت لحظه‌ای بر تراکنش‌ها، صدور صورتحساب‌های الکترونیکی و تحلیل دقیق رفتار اقتصادی مودیان را فراهم کرده است. این سامانه نه‌تنها ابزار دولت برای کاهش فرار مالیاتی است، بلکه به فعالان اقتصادی نیز کمک می‌کند تا در فضای برابر و شفاف‌تری فعالیت کنند. از سوی دیگر، طرح شناسه‌دار کردن کالاها که یکی از مزایای سامانه مودیان به شمار می‌رود به رهگیری جریان کالا در زنجیره توزیع، به جلوگیری از معاملات زیرزمینی، تقلب مالیاتی و شفاف‌سازی درآمدها منجر می‌شود.
مجموع این اقدامات که با محوریت سازمان امور مالیاتی و همکاری سایر نهادهای اقتصادی در حال اجراست، منجر به افزایش عدالت مالیاتی و تقویت اعتماد عمومی شده است. وقتی مردم می‌بینند که نظام مالیاتی کشور به‌طور جدی به سراغ فرار مالیاتی، معافیت‌های بی‌ضابطه و تبعیض‌های سابق رفته، باور به عدالت در ذهن آنها شکل می‌گیرد.
در چنین فضایی است که مردم به‌طور داوطلبانه‌تری در پرداخت مالیات مشارکت می‌کنند. گزارش‌های میدانی و شواهد آماری نشان می‌دهند که طی یکی دو سال اخیر، میزان همکاری داوطلبانه کسب‌وکارها با سامانه‌های مالیاتی به‌شدت افزایش یافته و ثبت‌نام، صدور صورتحساب و اظهارنامه‌ها با نظم و دقت بیشتری انجام می‌شود. این تحول، نشانه‌ای است از اثرگذاری واقعی عدالت مالیاتی در عمل، نه در شعار.
گام به گام برای شفافیت و عدالت
تلاش‌های سازمان امور مالیاتی محدود به سامانه مودیان نبوده است. در چند سال گذشته، این سازمان با طراحی و اجرای پروژه‌هایی مانند پایگاه اطلاعات اقتصادی مودیان مالیاتی، برنامه‌های هوشمندسازی تشخیص و وصول مالیات و استفاده از داده‌های بانکی، گمرکی، بیمه‌ای و ثبتی توانسته گام‌های بلندی در مسیر مبارزه با فرار مالیاتی و بهبود نظام مالیات‌ستانی بردارد.
در کنار آن، اصلاح فرایندهای اداری، کاهش مراجعه حضوری مودیان و توسعه خدمات غیرحضوری از طریق پنجره واحد خدمات الکترونیک مالیاتی، نقش مهمی در تسهیل فرایندهای مالیاتی و کاهش نارضایتی عمومی ایفا کرده است.
از منظر فرهنگی نیز، تلاش برای ارتقای سواد مالیاتی جامعه به‌ویژه از طریق همکاری با رسانه‌ها، نهادهای دانشگاهی، و نظام آموزشی، آغاز شده است. برنامه‌هایی که در آن شهروندان بیشتر با فلسفه مالیات، کارکردهای اقتصادی آن، و چگونگی استفاده از منابع عمومی آشنا می‌شوند، زمینه‌ساز مشارکت آگاهانه‌تر مردم در پرداخت مالیات خواهد بود.
در این میان، نکته مهم آن است که عدالت مالیاتی در ایران صرفاً یک آرمان آینده‌نگر نیست، بلکه روندی عملیاتی و در حال اجراست که زیرساخت‌های آن در حال شکل‌گیری و تقویت است. تجربه نشان داده است که شفافیت در فرایندها، پاسخگویی نهادهای مالیاتی، و حذف تبعیض‌های اقتصادی، مهم‌ترین عوامل در بازسازی رابطه مردم با نظام مالیاتی هستند.
ایران در مسیر اعتمادسازی پایدار نگاه دقیق به تحولات اخیر مالیاتی در کشور نشان می‌دهد که عدالت مالیاتی در ایران نه‌تنها یک آرمان، بلکه یک مسیر فعال و در حال پیشرفت است. سازمان امور مالیاتی با به‌کارگیری فناوری، همکاری بین‌نهادی، و اصلاحات ساختاری، در حال بازسازی اعتماد میان دولت و شهروندان است. برخلاف تصور رایج که مالیات را با مقاومت اجتماعی همراه می‌داند، اکنون زمینه‌هایی شکل گرفته که در آن مردم با آگاهی و مسوولیت‌پذیری بیشتری مالیات پرداخت می‌کنند. چرا که شاهد تلاش‌هایی واقعی برای برقراری عدالت هستند و می‌بینند که بستر فعالیت شفاف برای همگان فراهم شده است.
به همین دلیل، پرداخت مالیات در ایران نیز در حال حرکت به سوی یک رفتار داوطلبانه، آگاهانه و مبتنی بر مشارکت اجتماعی است؛ همان چیزی که در کشورهای توسعه‌یافته نهادینه شده است. این مسیر، اگرچه نیازمند تداوم و گسترش ارتباطات مردمی است، اما پایه‌های اصلی آن با اقدامات فعلی سازمان امور مالیاتی در حال تقویت است.
* کارشناس حوزه مالیات
