در سیزدهمین اجلاس وزرای حملونقل کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی چه گذشت؟ «دنیایاقتصاد» گزارش میدهد
توسعه ترانزیت در قلمرو «اکو»

دیجیتالی کردن انتقال دادهها، ایجاد سامانههای یکپارچه برای انتقال دادهها، افزایش همکاری بخشهای خصوصی، تقویت همکاریهای بین منطقهای و تبیین نقشه ترانزیتی کشورهای اکو از مهمترین مواردی بود که در سیزدهمین اجلاس وزیران حملونقل اکو به میزبانی تهران بر آن تاکید شد. در سند تدوینشده توسط ایران تاکید شده که کشورهای عضو اکو میتوانند با توسعه مسیرهای ترانزیتی و ترسیم نقشه راه منحصربهفرد خود، علاوه بر کاهش زمان توزیع و ترانزیت کالا، اتصالپذیری ترانزیتی با آسیا، اروپا و خاورمیانه را ارتقا دهند و امنیت تردد را در مسیرهای مشترک تضمین کنند. با این حال باید دید محتوای این سند میتواند نظر موافق کشورهای منطقه اکو را جلب کند؟
به گزارش «دنیایاقتصاد»، سیزدهمین اجلاس وزیران حملونقل کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) هفته گذشته با محور «همکاریهای حملونقلی در چارچوب شبکه کریدوری اکو» به میزبانی ایران برگزار شد. در این نشست وزرای حملونقل ایران، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، معاونان وزرای حملونقل ترکیه، قرقیزستان و تاجیکستان، نماینده وزارت حملونقل جمهوریآذربایجان، سفرای کشورهای عضو اکو، دبیرکل اکو، دبیر کل ایرو، نمایندگان تراسیکا، بانک اکو و بانک توسعه اسلامی حضور داشتند.
استراتژی جدید اکو
در جریان برگزاری این نشست، دبیر کل اکو تاکید کرد که محور استراتژیهای اکو باید حملونقل باشد. اسد مجیدخان با اشاره به اهمیت تقویت همکاریهای منطقهای در حوزه حملونقل گفت: جهان امروز با تحولات ژئوپلیتیک و ژئواقتصادی عمیقی روبهروست و در این شرایط، یکپارچگی منطقهای و شکوفایی مشترک در منطقه اکو اهمیت و ضرورت بیشتری یافته است. وی با تاکید بر اینکه حملونقل، پیشران راهبردی رشد اقتصادی، تسهیل تجارت، جذب سرمایهگذاری و تبادل فرهنگی میان کشورهای عضو اکو است، تصریح کرد که توسعه شبکههای حملونقل بههمپیوسته، به اراده سیاسی و سرمایهگذاری اساسی در زیرساختها نیاز دارد. وی تاکید کرد که تجارت، حملونقل و گردشگری ستونهای اساسی برای تحقق منطقهای یکپارچه و شکوفا در چارچوب اکو هستند. دبیر کل اکو با اشاره به نقش حملونقل در ارتقای بهرهوری منطقهای گفت: در جهانی که روزبهروز مبتنی بر ارتباط و تحرک میشود، حملونقل از طریق هوا، جاده، راهآهن و دریا جایگاه ویژهای یافته است. در این منطقه، یک پرواز مستقیم به تهران ممکن است تنها یک تا چهار ساعت زمان ببرد و بهمراتب کارآمدتر از مسیرهایی است که از کشورهای ثالث عبور میکنند.
وی افزود: توافقنامه چارچوب حملونقل ترانزیتی اکو(TTFA) ستون فقرات سیاست اتصال ماست و از طریق شورای هماهنگی و کمیتههای فنی خود، بنیان نهادی برای تحکیم همکاریهای ترانزیتی را فراهم کرده است. عملیاتیسازی کامل TTFA و مدرنسازی گذرگاههای مرزی، همچنین پرداختن به چالشهای کشورهای محصور در خشکی از جمله الزامات دستیابی به چشمانداز اتصال منطقهای است.
دبیرکل اکو با اشاره به اهمیت دیجیتالیسازی در حوزه حملونقل، خاطرنشان کرد: این تحول، موجب ارتقای لجستیک، ردیابی لحظهای، مدرنسازی عملیات مرزی و بهبود کارآیی کلی میشود و تحقق شبکههای حملونقل روان، اقتصادی و پایدار را ممکن میسازد. وی تاکید کرد: تدوین استراتژی جدید اکو برای سالهای ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۵ باید بر پایه دستاوردهای چشمانداز ۲۰۲۵ و همراستا با روندهای جهانی، با تاکید بر نوآوری، پایداری محیطزیستی و رشد فراگیر، انجام شود و حملونقل و اتصال در مرکز راهبرد تحول منطقهای قرار گیرد.
مجیدخان در بخش دیگری از صحبتهای خود بر حمایت از افغانستان در مناسبات حملونقلی تاکید کرد و گفت: «تعهد به ادغام افغانستان در سامانههای حملونقل منطقهای باید پایدار بماند؛ چراکه اتصال موثر این کشور، علاوه بر تقویت اقتصادی، موجب ثبات و منافع متقابل برای کشورهای عضو اکو خواهد شد.»
دبیرکل اکو با اشاره به اهمیت «بیانیه تهران» تاکید کرد: این سند باید یک متن زنده و پویا تلقی شود، نه صرفا یک تشریفات. بیانیه تهران باید نمایانگر چشمانداز مشترک، شفافیت، پاسخگویی و نوآوری مستمر در چارچوب همکاریهای منطقهای باشد. او در پایان از کشورهای عضو اکو درخواست کرد که در همکاری با همدیگر منطقهای متصل، تابآور و شکوفا را که بستر رشد، تجارت و درک متقابل باشد، بسازند.
حملونقل اکو در مسیر توسعه
فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی نیز در این اجلاس، با تاکید بر اینکه راهبرد جمهوری اسلامی ایران بالا بردن سطح همکاری با سازمان همکاری اقتصادی اکو است، توضیح داد: راهبرد ایران خصوصا در بخش حملونقل و ترانزیت بر تقویت چندجانبهگرایی اقتصادی و ارتقای سطح همکاری با همسایگان تمرکز دارد و بالا بردن سطح همکاری با سازمان همکاری اقتصادی اکو و تحکیم روزافزون مناسبات با اعضای اکو از اولویتهای دولت چهاردهم است و روند همگرایی در میان کشورهای عضو طی سهدهه گذشته پیشرفت قابل ملاحظهای داشته است. وی ادامه داد: با توجه به ظرفیتها و پتانسیلهای گسترده در منطقه اکو برای همکاری و ارائه الگوی موفق همگرایی منطقهای انتظار میرود این روند پرشتابتر از قبل ادامه یابد و بیتردید نقش و جایگاه دبیرکل سازمان و وزرای محترم کشورهای عضو برای تحقق این مهم برجسته و ماندگار خواهد بود.
صادق مالواجرد تاکید کرد: حملونقل و ترانزیت بهعنوان یکی از اولویتهای سهگانه سازمان اکو میتواند مبنای ایجاد تحرک و رونقبخشی به همکاری در سایر حوزههای تجارت، گردشگری و انرژی در منطقه اکو در نظر گرفته شود. وی افزود: تقویت مناسبات حملونقلی و ترانزیتی در سطح دوجانبه و چندجانبه از محورهای مهم همکاری ایران با کشورهای عضو اکو است و این موضوع در بالاترین سطح مورد حمایت و تاکید قرار دارد. وزیر راه و شهرسازی در ادامه، با اشاره به ظرفیتهای ترانزیتی ایران در منطقه، از آمادگی ایران برای به اشتراکگذاشتن این ظرفیت بزرگ با کشورها عضو اکو سخن گفت و توضیح داد: با توجه به پیشینه تاریخی کشورهای عضو اکو در شکلدهی کریدورهای حملونقلی تمدنساز نظیر «راه ابریشم»، «راه ادویه» و «راه شاهی» در عصر جدید نیز میتوان به نقشآفرینی چشمگیر کشورهای عضو اکو در این زمینه اهتمام ورزید. با در نظر گرفتن این مهم باید نقش و جایگاه سازمان اکو را برای تبدیل آن به یک سازمان موفق و منطقهای برای توسعه و گسترش حملونقل و ترانزیت بازتعریف کرد. از اینرو تعریف دقیق چشمانداز و راهبردهای حملونقلی منطقه اکو در چارچوب چشمانداز ۲۰۳۵ اکو ضرورتی کلیدی است. در این زمینه از دبیرکل محترم میخواهم با مشارکت اعضا و در قالب زمانبندی مشخص این سند را تهیه کنند.
صادق مالواجرد در ادامه با اشاره به شتاب قابلتوجه همکاریهای ترانزیتی در منطقه اکو به دستیابی ایران به رکورد ترانزیت ۲۰میلیون تن کالا در سال گذشته اشاره کرد و گفت که باید براساس برنامه هفتم توسعه اقتصادی کشور این رقم به ۴۰میلیون تن کالا برسد.
نقش اکو در اقتصاد ترانزیت ایران
وزیر راه و شهرسازی درباره نقش کشورهای عضو اکو در رسیدن به رکورد تازه ترانزیت در ایران، گفت: دستیابی به این هدف و رکورد ترانزیتی سال گذشته در همکاری نزدیک حملونقلی با کشورهای منطقه، خصوصا در منطقه اکو ریشه دارد. توسعه زیرساختهای مرزی با جمهوریآذربایجان و ترکیه، هدفگذاری انتقال ۲۰میلیون تن بار ترانزیتی از ایران و ترکمنستان، همکاری در بنادر جنوبی ایران با مشارکت قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان، برنامهریزی برای اختصاص محوطههای اختصاصی لجستیکی در چابهار و بندرعباس به کلیه اعضای محصور در خشکی در منطقه اکو و توسعه همکاریهای مرزی و لجستیکی با افغانستان و پاکستان گوشهای از همکاریهای دوجانبهای است که ایران با اعضای اکو داشته و دستاورد این همکاریهای نزدیک بیتردید به جهش ترانزیت و وابستگی روزافزون زنجیره ارزش بینالمللی به قلمرو کشورهای اکو منجر خواهد شد. در چارچوب فعالیتهای اکو پروژههای قابلتوجهی در حوزه ریلی تعریف شده که به نوبه خود میتواند باعث افزایش همگرایی حملونقلی و جهش ترانزیت در منطقه شود.
صادق مالواجرد در همین خصوص به راهاندازی مجدد قطار کانتینری باری اکو در مسیر آلماتی- تاشکند- عشقآباد- تهران- استانبول، راهاندازی قطار کانتینری باری در مسیر آلماتی- تاشکند- عشقآباد- مشهد- بندرعباس و راهاندازی قطار منظم کانتینری باری در مسیر اسلامآباد- تهران- استانبول اشاره کرد.
وی در ادامه به همکاریهای حملونقل ریلی اشاره کرد و گفت: برنامهریزی شده با همکاری راهآهن جمهوری اسلامی ایران و کشورهای منطقه اکو، قطار اکو در مسیرهای مختلف به صورت برنامهای به کار خود ادامه دهد که در این زمینه از کشورهای عضو و دبیرخانه میخواهم تا برنامهریزی مشترک در این زمینه را صورت دهند. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه روند حملونقل ترکیبی در سطح جهانی رو به توسعه و گسترش است، خاطرنشان کرد: این امر ایجاب میکند که برنامهریزیهای سازمان اکو با این نوع از حملونقل منطبق شود.
صادق مالواجرد با بیان اینکه پیادهسازی سازوکارهای مربوط به حملونقل ترکیبی در موافقتنامه چارچوب حملونقل و ترانزیت اکو (TTFA) تصریح شده است، گفت: در همین راستا و به ابتکار جمهوری اسلامی ایران سندی بهمنظور توسعه حملونقل ترکیبی با عنوان «دستورالعمل اجرایی کردن حملونقل ترکیبی اکو» تهیه شده و انتظار میرود با پیگیری دبیرخانه این سند مهم نیز نهایی شود و در اجلاس آتی کمیته حملونقل ترکیبی شورای هماهنگی حملونقل و ترانزیت اکو به تصویب اعضا برسد.
وزیر راه و شهرسازی گفت: بیتردید اجرایی شدن این سند گام بلندی در جهت دسترسی کشورهای محصور در خشکی اکو به مسیرهای حملونقلی و ترانزیتی بینالمللی با استفاده از ظرفیتهای کشورهای ساحلی اکو خواهد بود.
صادق مالواجرد با اشاره به ابتکار جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: سندی تحت عنوان دروازه مشترک اکو (ECO Gate) با هدف دسترسی کشورهای محصور در خشکی اکو به آبهای آزاد و ارائه تسهیلات و تخفیفات ویژه دریایی و بندری توسط کشورهای ساحلی به این دسته از کشورها تهیه و تدوین شده است و انتظار میرود دبیرخانه اکو با همکاری کشورهای عضو زمینه اجرایی شدن این سند را فراهم کند.
وی افزود: در این زمینه و با هدف ارتقای فعالیتهای ترانزیتی در منطقه اکو، جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تسهیلات لازم را برای کشورهای محصور در خشکی اکو بهمنظور همکاری لجستیکی در بنادر ایران از جمله چابهار و شهیدرجایی فراهم کند و شرایط مطلوبی در این زمینه پیشبینی شده است.
وی در پایان با تاکید بر ضرورت ایجاد مکانیزم مدیریت واحد کریدورهای ترانزیتی اکو گفت: دیجیتالی کردن و تبادل الکترونیک اسناد حملونقل، هماهنگسازی و سادهسازی رویههای گمرکی در امتداد کریدورها، ارتقای همکاری گمرکات کشورهای عضو اکو بهویژه در زمینه ایجاد سهولت در زمینه ترددهای مرزی، ارائه تسهیلات لازم برای کاهش زمان تشریفات گمرکی و استفاده از اسناد الکترونیکی حملونقل نظیر E-CMR و e-TIR با هدف تسریع و تسهیل حملونقل و ترانزیت در منطقه اکو مواردی هستند که کشورهای عضو اکو باید در جهت تقویت آنها اهتمام ورزند.
یکپارچهسازی اسناد حملونقل کشورهای اکو
وزیر راه و شهرسازی در حاشیه برگزاری این اجلاس، با اشاره به تاکید وزرای حملونقل کشورهای سازمان همکاریهای اقتصادی، اکو، بر تقویت همکاری در تمامی حوزههای حملونقل شامل ریلی، جادهای، هوایی و دریایی، از آمادگی کشورهای دارای خطوط ساحلی برای ایجاد سایتهای لجستیک ویژه کشورهای محصور در خشکی خبر داد. وی بر تاکید اعضای اکو بر دیجیتالیسازی و یکپارچهسازی اسناد حملونقل بهویژه در بخش جادهای اشاره کرد و گفت که این امر موجب تسهیل، کاهش زمان و افزایش سرعت ترانزیت و مبادلات تجاری خواهد شد. وی همچنین از پیشنهادهای رئیس بانک توسعه و تجارت اکو برای تامین مالی پروژههای کلان ریلی، جادهای و بندری در حوزه زیرساخت و ناوگان و تقویت بخش خصوصی به دلیل اهمیت پشتیبانی مالی و سرمایهگذاری پروژههای کلان خبر داد و گفت: هدف ما این است که بیانیه اجلاس که با توافق کامل هیاتها و بدون نقطهنظر اضافی تصویب شد، بهصورت کامل عملیاتی شود.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به دیجیتالیسازی اسناد و همکاری با نهادهای بینالمللی گفت: در اجلاس دبیرکل ایرو اذعان داشت که ایران در پیوستن به e-tir پیشتاز است و اقدامات اینچنینی بهرغم تحریمهای ظالمانه علیه کشورمان انجام شده است که نشان میدهد ایران همچنان در حوزه حملونقل جادهای و اقدامات مربوط به یکپارچهسازی اسناد پیشتاز است.
سرمایهگذاری ازبکستان در بندر شهید رجایی
به گزارش «دنیایاقتصاد»، در جریان برگزاری این رویداد، نشست مشترک وزیر حملونقل ازبکستان و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در راستای سرمایهگذاریهای مشترک ایران و ازبکستان و همچنین توسعه زیربناهای بندری و ترسیم برنامه همکاریهای ترانزیتی دو کشور، در محل بندر شهیدرجایی، برگزار شد. سعید رسولی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، با تاکید بر اینکه فضای کامل و مساعد برای سرمایهگذاری ازبکستان در بندر شهیدرجایی وجود دارد، گفت: سیاست جمهوری اسلامی ایران، توسعه همکاریهای اقتصادی و تجاری با سایر کشورها بهویژه کشورهای همسایه است و منتظر معرفی شرکت ازبکستانی از سوی دولت ازبکستان برای سرمایهگذاری هستیم و اگر بتوانیم شرکت مشترکی بین دو کشور ایجاد کنیم، اقدام بسیار خوبی، صورت گرفته است.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به اینکه قوانین جمهوری اسلامی ایران از سرمایهگذاری خارجی به صورت ویژه حمایت میکند و تسهیلات بسیار خوبی در این حوزه اختصاص میدهد، عنوان کرد: حضور بخش غیردولتی هر دو طرف در این نشست، حاکی از تصمیم جدی دو کشور برای همکاری مشترک اقتصادی است؛ چرا که عملیات اجرایی، توسط بخش خصوصی انجام میشود و دولتها، حمایتکننده بخش خصوصی هستند. حضور بخش خصوصی ازبکستان در بندر شهیدرجایی، جدیت کار را نشان میدهد. آنها از بندر شهید رجایی بازدید کردند و ما تمامی اطلاعات را در اختیار آنها قرار میدهیم و پیشنهاد میکنیم که بخش خصوصی دو کشور نیز با یکدیگر جلسه داشته باشند تا کارها بهتر پیش برود.
وی افزود: در حال حاضر دارای مراوده صادراتی و وارداتی با ازبکستان هستیم، اما حجم تجاری دو کشور باید جهش داشته باشد و حضور ازبکستان در بندر شهیدرجایی بهعنوان بزرگترین بندر جمهوری اسلامی ایران، میتواند فرصت مهمی برای تحقق این هدف مهم به شمار رود و در عین حال که پاسخگوی تمامی موارد مطرحشده از سوی ازبکستان هستیم، کلیات طرح سرمایهگذاری شما را مورد بررسی قرار خواهیم داد. الهام محکماف، وزیر حملونقل و ارتباطات جمهوری ازبکستان، در این بازدید گفت: بخش خصوصی ازبکستان میتواند در بندر شهیدرجایی سرمایهگذاری کند و امیدوار هستیم با تسهیل شرایط، بتوانیم شاهد همکاری بخش خصوصی دو کشور و همچنین سرمایهگذاری بخش خصوصی در بندر شهیدرجایی باشیم.
منافع مشترک ترکیه و ایران
در نشست دیگری که به میزبانی رئیس سازمان راهداری و حملونقل جادهای و با حضور معاون وزیر بازرگانی و رئیس گمرک ترکیه برگزار شد، بر توسعه همکاریهای تجاری و حملونقل بینالمللی بین دو کشور از طریق حل و فصل مشکلات پایانههای مرزی مشترک و اصلاح فرآیندها تاکید شد. رضا اکبری در این نشست تاکید کرد: عزم جدی دولت برای افزایش سطح مبادلات تجاری و حملونقل بینالمللی، از اولویتهای وزارت راه و شهرسازی به شمار میرود و با توجه به وجود زمینههای مساعد و روابط مستحکم، طرفین باید در راستای اعتلا و توسعه روزافزون همکاریها تلاش کنند.
سزای اوچارماک، معاون وزیر بازرگانی و رئیس گمرک ترکیه، نیز ضمن استقبال از افزایش سطح مبادلات و همکاریهای تجاری و حملونقلی بین دو کشور، بر برگزاری نشستهای تخصصی با هدف حل و فصل مشکلات پایانههای مرزی تاکید کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران، دومین کشور دارای طولانیترین مرز مشترک با ترکیه است و در صورت رفع مشکلات نرمافزاری و سختافزاری، سطح مبادلات به میزان قابلتوجهی افزایش مییابد. تاکید بر اتمام حلقه گسسته بین ایران و ترکیه از مرند تا چشمه ثریا و داخل خاک ترکیه از چشمه ثریا تا کارس با تکمیل بر کریدور شرق به غرب از جمله نکاتی بود که در بندهای بیانیه اجلاس اکو بر آن تاکید شد.
همکاری ترانزیتی ایران و ازبکستان
تفاهمنامه توسعه همکاریهای ترانزیتی میان ایران و ازبکستان، در حاشیه اجلاس اکو به امضا رسید. کاظم صالحی، مدیرکل ترانزیت، لجستیک و توافقنامههای سازمان بنادر و دریانوردی و نورماتویچ خلماتف، مدیرکل سیاستهای راهبردی وزارت حملونقل ازبکستان، با امضای این تفاهمنامه، برای برقراری زمینههای لازم بهمنظور سرمایهگذاری بخش خصوصی ازبکستان در پسکرانه بندر شهید رجایی و نیز احداث ترمینال اختصاصی و مرکز لجستیک در آن بندر تفاهم کردند. همچنین دو طرف برای سرمایهگذاری بخش خصوصی ازبکستان در ساخت مرکز لجستیک و ترمینال اختصاصی، کسب مجوزهای لازم و سایر هماهنگیها تفاهم و درباره برنامه اجرایی آن توافق کردند.
حرکت قطار اکو از آپرین
به گزارش «دنیایاقتصاد»، در حاشیه این مراسم، قطار اکو از بندر خشک آپرین به حرکت درآمد. بنابر اعلام وزارت راه و شهرسازی، حرکت این قطار از ترکیه به سمت ترکمنستان و آسیای مرکزی خواهد بود و اتفاق بسیار مهمی برای ایران است؛ چرا که مدتزمان قابلتوجهی قطارهای برنامهای اکو در دستور کار قرار نداشت.
برق اجلاس اکو رفت!
یکی از حاشیههای برگزاری اجلاس کشورهای عضو همکاریهای اقتصادی، اکو، قطع برق سالن محل برگزاری اجلاس در هتل پارسیان بود. شرکت توزیع نیروی برق تهران در پی این اتفاق در توضیحاتی تاکید کرد که هیچگونه اطلاعرسانی در خصوص برگزاری این مراسم قبل از شروع به این شرکت نشده و قطعی برق رخداده در راستای اعمال محدودیتهای برنامهریزیشده در شهر تهران بوده است. براساس اطلاع دادهشده از سوی سازمان پدافند غیرعامل، تمام مراکز خاص و حساس ملزم به تهیه و تجهیز سازمان خود به دیزل ژنراتور هستند و شایسته است که با انجام مکاتبات و هماهنگیهای لازم، به منظور پایداری برق مجموعه خود قبل از برگزاری مراسمها و نشستهای ملی، هماهنگیهای لازم را با هدف برقراری و پایداری برق خود با توزیع برق پایتخت انجام دهند.