ابزاری نوین برای کمک به حل مساله ناترازی انرژی کشور وارد بورس شد
کلید مالی صرفهجویی انرژی
گواهی صرفهجویی انرژی طبق اوراق بهادار قابل معامله‌‌‌ای است که متضمن تعهد ناشر آن به تحویل مقدار معینی از یک حامل انرژی مشخص به دارنده آن در تاریخ مقرر بوده و از محل صرفهجویی محقق‌شده یا تعهد به صرفهجویی انرژی در یک دوره زمانی معین ناشی شده است. به گفته نظیفی، مدیرعامل بورس انرژی ایران این گواهی که در تابلوی بورس انرژی عرضه می‌شود، نماینده ظرفیت صرفهجوییشده در مصرف حامل‌‌‌های انرژی مانند برق، گاز یا آب است. به‌‌‌عبارت دیگر، هر بنگاه اقتصادی که در مصرف انرژی صرفهجویی واقعی داشته باشد، می‌‌‌تواند این صرفهجویی را به گواهی تبدیل کرده و آن را در بازار عرضه کند. این ابزار، علاوه بر ایجاد بازار ثانویه، به مدیریت تقاضای انرژی در کشور کمک می‌کند. بنگاه‌‌‌ها می‌‌‌توانند با تنظیم الگوی مصرف خود، به‌‌‌ویژه در ساعات اوج مصرف، از این ابزار استفاده کرده و از منافع اقتصادی صرفهجویی بهره‌‌‌مند شوند.
این گواهیها قابل اندازه‌‌‌گیری، شاخص‌‌‌پذیر و قابل معامله‌‌‌اند و به سرمایه‌گذاران امکان ورود به بازار بهرهوری انرژی را می‌دهند. گواهی صرفهجویی گاز به دو گروه تعلق می‌گیرد: نخست، مصرف‌کنندگان فعلی که با اجرای پروژه‌‌‌های بهینهسازی مصرف، کاهش واقعی در مصرف انرژی دارند و دوم، سرمایه‌گذارانی که در این پروژه‌‌‌ها مشارکت کرده و سهمی از منافع صرفهجویی به دست می‌‌‌آورند. براساس ادعای بورس انرژی ایران، این ابزار جدید می‌‌‌تواند به تخصیص و بازتخصیص بهینه منابع انرژی کشور منجر شود و با شفاف‌‌‌سازی قیمت واقعی حامل‌‌‌های انرژی در بستر بازار سرمایه، مشکل ناترازی جای خود را به مدیریت اقتصادی و بهرهوری خواهد داد. گواهی صرفهجویی انرژی بهعنوان ابزاری موثر برای تشویق شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی به صرفهجویی در مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست عمل می‌کند. این اقدام به کاهش هزینه‌‌‌ها و بهبود کارآیی انرژی در جامعه کمک می‌کند.
جایگاه گواهی‌های سفید
ایران با وجود منابع غنی که در حوزه انرژی در اختیار دارد، دارای یکی از رتبه‌های ضعیف در مصرف بهینه انرژی دنیاست. بنابر آمار منتشرشده در آژانس بین‌المللی انرژی، ایران هر سال میلیاردها دلار یارانه انرژی پرداخت می کند. نگاهی به آمار جهانی شدت مصرف انرژی مشخص می‌کند که ایران وضعیت بسیار نامطلوبی در حوزه شاخص شدت مصرف انرژی دارد. کارشناسان معتقدند یکی از روش‌های بهینهسازی مصرف انرژی استفاده از راهکارهای تشویقی مانند اوراق گواهی صرفهجویی انرژی بهعنوان مشوق افزایش بهرهوری، افزایش بازدهی و کاهش مصرف سوخت است. گواهی‌های صرفهجویی انرژی که بهعنوان گواهی بهرهوری انرژی یا گواهی‌های سفید نیز شناخته می‌شوند، ابزاری مبتنی بر بازار هستند که توسط چندین کشور برای تشویق بهرهوری انرژی اجرا می‌شوند.
مفهوم گواهی‌های سفید به طرح بهرهوری انرژی ایتالیا در سال ۲۰۰۱ برمی‌گردد. از آن زمان، این طرح توسط دیگر کشورهای اروپایی ازجمله فرانسه، انگلیس و بلژیک پذیرفته شده است. گواهی‌های سفید را می‌توان بهعنوان ابزاری برای بهینهسازی مصرف انرژی در نظر گرفت. گواهی‌های سفید، دارایی قابل مبادله‌ای است که ثابت می‌کند درصد معینی از صرفهجویی انرژی نسبت به مقدار اولیه به دست آمده است. در ایران نیز انتشار این گواهیها از مدت‌ها پیش در دستور کار قرار گرفته بود. کارشناسان این حوزه مواردی همچون ناکامی سیاست‌‌‌های دستوری در زمینه صرفهجویی مصرف انرژی، محدودیت منابع مالی برای پروژه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای در حوزه انرژی، کاهش عرضه انرژی و افزایش تقاضا و افزایش فزاینده آلودگی‌های زیست‌‌‌محیطی را بهعنوان مواردی برمی‌شمرند که ضرورت ورود این گواهیها به بازار سرمایه کشور را پررنگ می‌کند.
مزایای گواهی صرفهجویی انرژی
در دفترچه راهنمای گواهی صرفهجویی انرژی به مواردی همچون عدم‌شمول در برنامه‌های مدیریت مصرف (قطع برق و گاز در زمان اوج مصرف)، معاف از پرداخت هزینه‌های ترانزیت، معافیت از پرداخت مالیات ارزش‌افزوده، تسویه قبوض گذشته و آتی مشترکان، حمایت از محیط‌زیست در راستای کاهش انتشار آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌‌‌ای، کمک به حل ناترازی انرژی در حوزه برق و گاز، تامین مالی شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان در حوزه صرفهجویی انرژی، کاهش نیاز به واردات انرژی و تامین مالی شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان در حوزه صرفهجویی انرژی بهعنوان مزایای گواهی صرفهجویی برق و گاز اشاره شده است. گواهی صرفهجویی انرژی به عنوان ابزاری کلیدی در بهینهسازی مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست، اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد و تشویق به بهینهسازی مصرف انرژی، حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست، ایجاد بازار انرژی، تامین مالی پروژه‌‌‌های صرفهجویی و حمایت از سیاست‌‌‌های انرژی پایدار از کارکردهای اصلی راه‌اندازی بازار گواهی صرفهجویی انرژی محسوب می‌شود.
این واقعیت که انتشار این گواهیها گامی موثری در راستای افزایش بهرهوری و مصرفه بهینه انرژی است، قابل انکار نیست؛ اما حل مساله ناترازی انرژی در ایران نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌‌‌های کلان مرتبط با انرژی است. تخصیص منابع و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و هدایت صنایع به سمت افزایش بهرهوری و تامین انرژی از طریق انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر از جمله راهکارهای بلندمدت کاهش شاخص شدت مصرف انرژی در ایران است.
مصرف انرژی در بخش خانگی و وجود صنایع انرژی‌‌‌بر و شدت مصرف بالای انرژی در بخش صنعتی نسبت به تولیدات نیز از جمله عواملی است که باید به آنها توجه کرد. همچنین برای حل مشکل انرژی در ایران باید برای پاسخ به چالش‌‌‌هایی که در طرف عرضه وجود دارد هم چاره‌‌‌ای اندیشید. با وجود این، عرضه و رونق گواهی صرفهجویی انرژی در بستر بورس انرژی ایران می‌‌‌تواند به محرکه‌‌‌ای تبدیل شود که سازوکاری را برای کاهش مصرف انرژی در صنایع پرمصرف فراهم کند و از چالش‌‌‌های مربوط به انرژی در کشور بکاهد.
