اژدهای زرد در عطش نفت ایران

این افزایش کم‌‌سابقه واردات طلای سیاه از ایران، در شرایطی رقم خورده که منطقه خاورمیانه شاهد تنش‌‌های فزاینده‌‌ای میان ایران، اسرائیل و ایالات متحده بوده است؛ با‌این‌حال شواهد نشان می‌دهد که چین با وجود این فضای پرمخاطره، راهبرد خود را در خرید نفت از ایران نه‌‌تنها متوقف نکرده، بلکه با شدت بیشتری پی گرفته است.

تسریع در بارگیری و ارسال نفت از سواحل جنوبی ایران در ماه مه و همچنین نیاز مبرم پالایشگاه‌‌های مستقل چینی – موسوم به تی پات «Teapot» - به نفت خام تخفیف‌دار، دو عامل کلیدی در رشد بی‌‌سابقه واردات نفت ایران به چین عنوان شده‌‌اند. از سوی دیگر، زمزمه‌‌های تعدیل در سیاست‌‌های سخت‌‌گیرانه آمریکا علیه صادرات نفت ایران، هرچند هنوز رسمی و نهایی نشده، به گوش می‌خورد؛ مساله‌ای که می‌تواند انگیزه‌‌های بیشتری را برای خریداران بزرگ نفت ایران از جمله چین فراهم سازد.

در چنین شرایطی، روابط تهران–پکن که طی سال‌های اخیر پیوسته در مسیر تعمیق و گسترش بوده‌‌اند، اکنون با محوریت نفت وارد مرحله‌‌ای تازه و تعیین‌‌کننده شده‌‌اند. این گزارش با هدف بررسی ریشه‌‌ها، ابعاد و پیامدهای افزایش چشمگیر واردات نفت ایران توسط چین، به تحلیل روندهای اخیر در بازار انرژی و تحولات سیاسی تاثیرگذار بر آن می‌‌پردازد. 

دلایل افزایش واردات نفت از ایران 

طبق داده‌‌های شرکت ردیابی کشتی Vortexa، صادرات نفت ایران به چین از ۱ تا ۲۰ ژوئن به بیش از یک‌میلیون و ۸۰۰‌هزار بشکه در روز رسید که بالاترین میزان در سال‌های اخیر بوده و دلایل آن را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد. 

۱. افزایش بارگیری در ماه مه: یکی از دلایل جهش صادرات نفت ایران به چین در ماه ژوئن، به روند شتاب‌‌گرفته‌‌ بارگیری نفت در مبدا ایران طی ماه مه بازمی‌گردد. داده‌‌های شرکت‌های ردیابی نفتکش‌‌ها از جمله Kpler نشان می‌دهند که صادرات نفت خام و میعانات ایران در ماه ژوئن به حدود ۱ میلیون و ۸۳۰‌هزار بشکه در روز رسید که بالاترین میزان طی چند سال گذشته محسوب می‌شود. این حجم بالا نه‌‌تنها نشان‌‌دهنده افزایش توان صادراتی ایران با وجود تحریم‌‌هاست، بلکه حاکی از آمادگی کامل شبکه لجستیک ایران برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده بازارهایی چون چین است.

به‌‌طور معمول، زمان رسیدن نفت ایران به بنادر شرقی چین دست‌‌کم یک ماه طول می‌‌کشد، اما در ماه مه با توجه به تسریع در عملیات بارگیری، بخش قابل‌توجهی از این نفت‌‌ها پیش از شدت‌‌گیری تنش‌‌های منطقه‌‌ای، در مسیر چین قرار گرفتند. همین مسأله باعث شد واردات نفت ایران در هفته‌‌های ابتدایی ژوئن به شکلی کم‌‌سابقه افزایش یابد و سطحی رکوردشکنانه را ثبت کند. تحلیلگران معتقدند که افزایش ظرفیت تخلیه در بنادر چین و هماهنگی بیشتر میان خریداران و صادرکنندگان نیز در این تسریع نقش مهمی ایفا کرده است.

2. تقاضای بالای پالایشگاه‌‌های چین: پالایشگاه‌‌های خصوصی و مستقل چین، موسوم به " Teapots”، از دیرباز خریداران اصلی نفت تخفیف‌‌دار ایران بوده‌‌اند. این پالایشگاه‌‌ها به‌‌دلیل دسترسی کمتر به منابع رسمی و نیاز به حفظ حاشیه سود، معمولا به سراغ نفت‌‌هایی می‌‌روند که در بازار جهانی با تخفیف عرضه می‌‌شوند. نفت ایران، به‌‌خصوص در دوره‌‌های اعمال تحریم، برای این دسته از پالایشگاه‌‌ها گزینه‌‌ای ایده‌‌آل محسوب می‌شود. در هفته‌‌های منتهی به ژوئن، گزارش‌‌ها حاکی از آن بود که سطح ذخایر نفت خام در انبار این پالایشگاه‌ها کاهش یافته و آنها برای تامین نیاز تولید و جلوگیری از وقفه در عرضه داخلی، به‌‌شدت به دنبال خرید سریع نفت بودند.

نفت ایران که معمولا با اعمال سیاست‌های قیمتی فروخته می‌شود، بار دیگر به انتخاب اول پالایشگاه‌های مستقل تبدیل شد. همچنین برخی منابع آگاه اشاره کرده‌‌اند که به دلیل تقویت همکاری‌‌های لجستیک، پالایشگاه‌‌های چینی توانسته‌‌اند سریع‌‌تر از گذشته به محموله‌‌های نفتی ایران دسترسی پیدا کنند.

3. احتمال تغییر در سیاست‌‌های آمریکا: در کنار عوامل اقتصادی و لجستیک، بُعد سیاسی نیز نقش غیرقابل انکاری در افزایش خرید نفت ایران توسط چین ایفا کرده است. به‌‌ویژه در پی اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌‌جمهور ایالات متحده، مبنی بر اینکه واشنگتن هنوز سیاست فشار حداکثری علیه ایران را کنار نگذاشته، اما ممکن است در اجرای تحریم‌‌ها نوعی انعطاف به خرج دهد، این سیگنال به بازار مخابره شد که احتمالا دست خریداران بزرگ‌تر مانند چین برای خرید نفت ایران بازتر خواهد شد. ترامپ اعلام کرده که آمریکا می‌تواند اجرای برخی تحریم‌‌ها را به‌‌منظور کمک به بازسازی اقتصادی ایران کاهش دهد، به‌‌خصوص در زمینه فروش نفت.

هرچند این سخنان هنوز به معنای تغییر رسمی در سیاست‌‌ها نیست، اما بازارهای جهانی – و در صدر آن چین – همواره به چنین نشانه‌‌هایی با حساسیت بالا واکنش نشان می‌دهند. به اعتقاد تحلیلگران، اگر این روند ادامه پیدا کند، احتمال تکرار یا حتی افزایش واردات نفت ایران به چین در ماه‌‌های آینده نیز بالا خواهد بود، چرا که تی پات ‌‌ها و دیگر پالایشگاه‌‌ها ترجیح می‌دهند، از فرصت تخفیف‌‌های فعلی نهایت استفاده را ببرند پیش از آن‌‌که شرایط دوباره سخت‌‌تر شود. در مجموع، تلفیق سه عامل بارگیری شتاب‌‌گرفته در ایران، تقاضای فوریتی از سوی پالایشگاه‌‌های چینی و سیگنال‌‌های سیاسی مبنی بر احتمال تسهیل تحریم‌‌ها، شرایطی را پدید آورد که در آن صادرات نفت ایران به چین در ژوئن به سطحی بی‌‌سابقه برسد و به‌‌عنوان پدیده‌‌ای راهبردی در بازار نفت جهانی تحلیل شود.

تاثیر افزایش صادرات ایران بر بازار 

1. روند قیمت نفت: در تاریخ ۲۷ ژوئن به گزارش رویترز و تا لحظه تنظیم این گزارش، بهای نفت برنت با افزایش ۵۴ سنت معادل ۰.۸‌درصد به ۶۸ دلار در هر بشکه رسید، در حالی که نفت خام وست تگزاس اینترمدیت (WTI) نیز با رشد ۶۰ سنتی، معادل ۰.۹ درصد، ۶۵ دلار در بشکه فروخته شد. این افزایش قیمت در حالی رخ داد که کاهش موجودی ذخایر نفت و فرآورده‌‌های نفتی در آمریکا و اروپا و رشد تقاضا در فصل تابستان نیز به تقویت قیمت‌ها کمک کرد.

2. کاهش ریسک‌‌های ژئوپلیتیک: با آغاز تهاجم اسرائیل به ایران و پس از حملات نظامی آمریکا به تاسیسات هسته‌‌ای ایران در 13 ژوئن، قیمت نفت به طور موقت افزایش یافت، اما پس از اعلام آتش‌‌بس میان طرفین، بازار نفت به وضعیت پیش از بحران بازگشت. این تغییرات باعث شد که ریسک‌‌های ژئوپولیتیک از بازار نفت محو و قیمت‌ها به سطح پیش از بحران بازگردند.

3. تقاضای فصلی بالا: افزایش تقاضای فصلی برای سوخت در دوران تابستان در ایالات متحده، همراه با کاهش موجودی‌‌ نفت، از دیگر عواملی است که به بالا رفتن قیمت نفت کمک کرده است. با توجه به کاهش موجودی‌‌های نفت خام و سوخت‌‌های مختلف در جهان، قیمت نفت در روزهای اخیر شاهد افزایش‌‌هایی بوده است. همچنین، کاهش ارزش دلار در برابر دیگر ارزها، موجب شده که نفت برای کشورهای غیر از آمریکا ارزان‌‌تر به نظر برسد. با توجه به روند افزایشی واردات نفت ایران توسط چین و احتمال تغییر در سیاست‌‌های آمریکا در قبال تحریم‌‌ها، می‌توان پیش‌بینی کرد که صادرات نفت ایران به چین در ماه‌‌های آینده نیز ادامه یابد.

به علاوه، احتمال کاهش تنش‌‌ها در منطقه و تاثیر آن بر امنیت مسیرهای انتقال نفت نیز می‌تواند بر جریان صادرات نفت ایران به چین تاثیرگذار باشد. تحلیلگران بر این باورند که اگر سیاست‌‌های فشار حداکثری آمریکا بر ایران کاهش یابد، خرید نفت ایران توسط چین و سایر کشورها افزایش خواهد یافت که این امر می‌تواند باعث تقویت روابط اقتصادی میان ایران و چین و تاثیر آن بر بازار جهانی نفت شود.

افزایش سهم ایران از بازار انرژی 

افزایش واردات نفت ایران توسط چین در ماه ژوئن به دلیل بارگیری‌‌های سریع‌‌تر و تقاضای بالا از سوی پالایشگاه‌‌های مستقل چینی، نشان‌‌دهنده یک روند مهم در بازار جهانی نفت است. این روند می‌تواند به دلیل تحولات ژئوپولیتیک، تغییرات در سیاست‌‌های آمریکا و افزایش تقاضای جهانی برای نفت، ادامه یابد. در این شرایط، ایران و چین می‌توانند از این فرصت برای تقویت روابط اقتصادی خود بهره‌‌برداری و بازار جهانی نفت نیز تحت‌تاثیر این تحولات قرار گیرد.

در صورتی که سیاست‌های قیمتی نفت ایران همچنان برای پالایشگاه‌‌های آسیایی جذاب باقی بماند و آمریکا سیاست فشار حداکثری خود را به صورت محدودتری اعمال کند، تداوم این مسیر می‌تواند سهم ایران را در بازار انرژی آسیا افزایش دهد. از سوی دیگر، ادامه این وضعیت ممکن است واکنش کشورهای صادرکننده رقیب و همچنین اعضای اوپک‌‌پلاس را در پی داشته باشد و ساختار عرضه جهانی نفت را دستخوش تغییرات جدی‌‌تری کند. در مجموع، روند فعلی صادرات نفت ایران به چین هم برای اقتصاد ایران و چین مفید است و هم می‌تواند بر تحولات اقتصادی و سیاسی منطقه و جهان تاثیر بگذارد.