شوق تولیدکنندگان آسیا به اتان رو به افزایش است
تغییر بازی بزرگ پتروشیمی
چین، هند، کره‌‌‌جنوبی و تایلند، بزرگ‌ترین بازیگران این بازار، با استراتژی‌‌‌های متفاوت، تلاش می‌کنند ضمن حفظ سهم بازار خود، هزینه‌‌‌های تولید را کاهش دهند. در این گزارش، داستان تغییرات بازار پتروشیمی آسیا، مسیر حرکت به سوی اتان و تاثیرات اقتصادی و تجاری آن بررسی خواهد شد.
سقوط حاشیه سود در تولید اتیلن؛ سیگنال شروع تغییر
بیش از یک دهه، نفتا خوراک اصلی تولید اتیلن در کارخانه‌‌‌های پتروشیمی آسیا بوده است. اما روند افزایشی قیمت نفتا و همزمان گسترش ظرفیت تولید اتیلن در جهان، فضای رقابتی را تا حد زیادی دشوار کرده است. در کره‌‌‌جنوبی، ظرفیت عملیاتی واحدهای تولید اتیلن بین ۷۰ تا ۸۰درصد گزارش شده، در حالی که حاشیه سود تولید اتیلن به ازای هر تن در سال ۲۰۲۴ از حدود ۴۰۰ دلار به بازه‌‌‌ای بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار کاهش یافته است. چنین کاهش قابل‌توجهی در سودآوری، زنگ خطری جدی برای تولیدکنندگان است که به دنبال راهکاری برای حفظ بقای خود در بازار هستند.
تحلیلگران اقتصادی معتقدند، افزایش قیمت نفتا که ناشی از روند صعودی بهای نفت خام و هزینه‌‌‌های پالایش محسوب می‌شود، مهم‌ترین عامل این افت سودآوری بوده است. همچنین رشد ظرفیت تولید در کشورهای دیگر، عرضه بیش از حد محصول و در نتیجه کاهش قیمت فروش، به شدت بر حاشیه سود فشار وارد کرده است.
اتان؛ طلای سفید پتروشیمی آسیا
اتان، یکی از هیدروکربن‌‌‌های اصلی موجود در گاز طبیعی، به عنوان جایگزینی ارزان‌‌‌تر برای نفتا در خوراک واحدهای پتروشیمی ظاهر شده، اما برخلاف نفتا، اتان قیمت پایین‌‌‌تری دارد و بهویژه برای تولید اتیلن مناسب است. چین، بزرگ‌ترین بازار مصرف پتروشیمی در آسیا، برنامه‌‌‌های گسترده‌‌‌ای برای افزایش سهم اتان در خوراک خود دارد. بر اساس آخرین داده‌‌‌ها، چین سهم اتان را در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۵درصد اعلام کرده و انتظار می‌رود این سهم تا سال ۲۰۲۸ به ۹۰درصد برسد.
این تغییر عمده نه‌تنها هزینه‌‌‌های تولید را کاهش می‌دهد، بلکه از نظر زیست‌‌‌محیطی نیز تاثیر مثبتی دارد؛ زیرا اتان سوختی پاک‌‌‌تر از نفتا محسوب می‌شود. با این حال، انتقال به اتان نیازمند سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان در زیرساخت‌‌‌های انتقال و ذخیره‌‌‌سازی است که کشورهای آسیایی در حال حاضر برای آن برنامه‌‌‌ریزی کرده‌‌‌اند.
ورود اتان آمریکایی به بازار آسیا؛ تحولی در تجارت جهانی
ایالات متحده، با بهره‌‌‌برداری از منابع غنی گاز طبیعی شیل، به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان اتان در جهان تبدیل شده است. ظرفیت تولید اتان آمریکا در سال ۲۰۲۵ حدود ۲ میلیون و ۹۰۰هزار بشکه در روز بود و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۲۶ به ۳ میلیون و ۱۰۰هزار بشکه افزایش یابد. از این میزان، حدود ۶۴۰هزار بشکه روزانه برای صادرات اختصاص یافته است که بخش عمده آن به بازار آسیا صادر می‌شود.
در این میان، کشورهایی مانند تایلند و هند قراردادهای بلندمدتی برای واردات اتان از آمریکا امضا کرده‌‌‌اند. شرکت پتروشیمی تایلند قراردادی برای واردات سالانه ۴۰۰هزار تن اتان آمریکایی از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۹ به ثبت رسانده است. همچنین هند در نظر دارد از سال ۲۰۲۸ سالانه ۸۰۰هزار تن اتان از آمریکا وارد کند. این قراردادها به وضوح نشان‌‌‌دهنده تغییر در ساختار زنجیره تامین خوراک پتروشیمی آسیاست و آمریکا را به تامین‌‌‌کننده اصلی این بازار تبدیل کرده است.
چالش‌‌‌های زیربنایی و زیرساختی در تحول خوراک پتروشیمی
با وجود مزایای اقتصادی اتان، انتقال به این خوراک جدید با چالش‌‌‌های زیرساختی فراوانی همراه است. خطوط لوله، مخازن ذخیره‌‌‌سازی و امکانات بارگیری اتان به مراتب پیچیده‌‌‌تر و پرهزینه‌‌‌تر از نفتا هستند. کشورهای آسیایی برای تحقق اهداف خود در افزایش سهم اتان در خوراک، باید میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در این بخش انجام دهند.
همچنین، ظرفیت حمل‌‌‌ونقل اتان محدودتر و پیچیده‌‌‌تر از نفتاست که به توسعه ناوگان حمل‌‌‌ونقل ویژه نیاز دارد. تا سال ۲۰۳۰، بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری‌‌‌ها به توسعه این زیرساخت‌‌‌ها اختصاص خواهد یافت تا انتقال اتان به شکل پایدار و مطمئن انجام شود.
ظرفیت مازاد جهانی و آینده صنعت پتروشیمی
تحلیل‌‌‌ها نشان می‌دهد که ظرفیت تولید اتیلن در جهان بیش از حد نیاز است و احتمال تعطیلی نزدیک به ۲۵درصد از این ظرفیت تا سال ۲۰۳۰ وجود دارد. این امر به دلیل رشد بیش از حد ظرفیت تولید در برخی مناطق، کاهش تقاضا در بازارهای خاص و افزایش هزینه‌‌‌های تولید رخ می‌دهد. در این شرایط، تولیدکنندگان ناچار به بازنگری استراتژی‌‌‌های خود هستند و این امر موجب افزایش اهمیت رقابت بر سر قیمت خوراک و بهره‌‌‌وری عملیاتی می‌شود.
این وضعیت جهانی، بهویژه در آسیا که بیشترین ظرفیت تولید را دارد، تاثیرات عمیقی بر بازار خواهد گذاشت و سبب می‌شود تا شرکت‌ها بیشتر به سمت استفاده از خوراک‌‌‌های ارزان و بهینه مانند اتان گرایش پیدا کنند.
تاثیر تعرفه‌‌‌ها و سیاست‌‌‌های تجاری بر بازار خوراک پتروشیمی
تعرفه‌‌‌های تجاری و سیاست‌‌‌های حمایتی دولت‌‌‌ها نیز بر زنجیره تامین خوراک پتروشیمی تاثیرگذار است. اختلافات تجاری بین آمریکا و برخی کشورهای آسیایی، گاهی هزینه واردات اتان را افزایش داده است. با وجود این، قراردادهای بلندمدت و همکاری‌‌‌های چندجانبه تا حدی این موانع را کاهش داده است.
به علاوه، برخی کشورهای آسیایی به دنبال توسعه منابع داخلی اتان هستند تا وابستگی خود به واردات را کاهش دهند. به عنوان مثال، چین و هند در حال توسعه میادین گازی داخلی و پروژه‌‌‌های تولید اتان هستند که می‌تواند در بلندمدت به تعادل بازار کمک کند.
چشم‌‌‌انداز آینده؛ اتان محور رشد و تحول
با توجه به روندهای کنونی، بازار پتروشیمی آسیا در دهه آینده به طور جدی به اتان متکی خواهد بود. این تغییر استراتژیک ضمن کاهش هزینه‌‌‌های تولید، رقابت‌‌‌پذیری تولیدکنندگان آسیایی را در برابر رقبای جهانی افزایش خواهد داد.
انتظار می‌رود ظرفیت تولید اتان در آمریکا همچنان رشد کند و سهم صادرات آن به آسیا بهویژه به چین، هند و تایلند افزایش یابد. در مقابل، کشورهای آسیایی نیز سرمایه‌گذاری‌‌‌های گسترده‌‌‌ای در زیرساخت‌‌‌های انتقال و ذخیره‌‌‌سازی اتان انجام خواهند داد تا بتوانند از مزایای اقتصادی این خوراک بهره‌‌‌مند شوند.
جمع‌‌‌بندی
بازار پتروشیمی آسیا در میانه تحولی عمیق قرار دارد که تحت‌تاثیر عوامل مختلفی از جمله افزایش قیمت نفتا، کاهش حاشیه سود، گسترش ظرفیت تولید اتان آمریکا و تغییر سیاست‌‌‌های تجاری شکل گرفته است. اتان به عنوان خوراکی ارزان‌‌‌تر و کارآمدتر، جایگزین نفتا شده و این روند ادامه خواهد داشت. این تحولات، فرصتی برای افزایش بهره‌‌‌وری و رقابت‌‌‌پذیری در صنعت پتروشیمی آسیا ایجاد می‌کند، اما همزمان نیازمند سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان در زیرساخت‌‌‌ها و مدیریت دقیق بازار است تا بتواند ثبات و رشد پایدار را تضمین کند.
