پیشرفت مذاکرات هستهای چگونه به بازگشت ایران به بازار انرژی اروپا کمک می‌کند
آمادگی زیرساخت‌ها برای ورود به بازار جهانی
به گزارش «شانا» با آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، امیدها برای بهبود جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی افزایش یافته‌است. در صورت رفع تحریم‌ها، ایران می‌تواند صادرات نفت و گاز خود را به‌‌‌‌‌‌سرعت افزایش دهد و بار دیگر به یکی از تامین‌‌‌‌‌‌کنندگان قابل‌اتکای انرژی، به‌ویژه برای اروپا تبدیل شود. تجربه بازگشت سریع ایران به بازار پس از توافق برجام نشان‌داد که زیرساخت‌های صنعت انرژی کشور از ظرفیت لازم برای افزایش تولید و صادرات برخوردارند.
از سوی دیگر، با فراهم‌‌‌‌‌‌شدن زمینه برای سرمایه‌گذاری خارجی، امکان توسعه میدان‌های نفتی و گازی و ارتقای فناوری در صنعت انرژی ایران فراهم می‌شود. وزارت نفت در دولت چهاردهم، علاوه‌بر تلاش برای خنثی‌‌‌‌‌‌سازی آثار تحریم‌ها، با گسترش دیپلماسی انرژی و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌‌‌‌‌‌طور فعال در حال معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این صنعت است. محسن پاک‌‌‌‌‌‌نژاد، وزیر نفت نیز اعلام کرده‌است؛ این وزارتخانه از هرگونه سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی استقبال می‌کند و مشوق‌‌‌‌‌‌های جذابی برای سرمایه‌گذاران درنظر گرفته‌است.
ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه در پاسخ به این پرسش که آیا مذاکرات ایران و آمریکا می‌تواند به بهبود وضعیت فروش انرژی کشور منجر شود، گفت: مذاکرات میان ایران و ایالات‌متحده آمریکا همچنان در جریان است و انتظار می‌رود بخشی از مشکلات موجود از مسیر گفت‌وگو و تفاهم حل‌‌‌‌‌‌وفصل شود، با این‌حال هنوز نتیجه مشخصی از این مذاکرات حاصل نشده و در نتیجه، وضعیت صادرات انرژی ایران در صحنه بین‌المللی تغییر محسوسی نکرده‌است؛ به‌‌‌‌‌‌بیان دیگر، ایران همچنان تحت‌تحریم‌ها قرار دارد.
وی افزود: با این‌وجود، برخی کشورها با دریافت مجوز از دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا(OFAC) امکان خرید نفت از ایران را پیدا کرده‌اند. از سوی دیگر، ایران نیز با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم، توانسته است بخشی از نفت خود را در بازارهای جهانی عرضه کند، بنابراین آغاز مذاکرات میان تهران و واشنگتن تا این لحظه تاثیر مستقیمی بر میزان صادرات نفت ایران نگذاشته و فروش نفت همچنان با درنظرگرفتن شرایط تحریم ادامه دارد. البته ورود به فاز‌مذاکرات، فضای بین‌المللی را تا حدی تلطیف‌کرده و این آرامش نسبی، آثار خود را در بازارهای مختلف از جمله ارز، طلا و سایر شاخص‌های اقتصادی داخلی نشان داده‌است. کاهش محسوس قیمت ارز و سکه یکی از نشانه‌های این اثرگذاری است.
دلفی با اشاره به اینکه رفع تحریم‌ها، به‌ویژه در حوزه‌های نفت، گاز و پتروشیمی، یکی از اهداف اصلی ایران در این مذاکرات به‌‌‌‌‌‌شمار می‌رود، افزود: تحقق این هدف می‌تواند تحولی بزرگ در بازار انرژی ایران ایجاد کند و آثار مثبت آن در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور نمایان شود. تجربه توافق برجام در سال۲۰۱۵ نیز نشان‌داد که ایران در صورت لغو تحریم‌ها، توان بازگشت سریع به بازار جهانی نفت را دارد. در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، پس از اجرای برجام، صادرات نفت ایران به سطح عادی بازگشت و با وجود برخی چالش‌ها، امکان دسترسی به درآمدهای نفتی از طریق سیستم بانکی نیز فراهم شد.
بر پایه تحلیل‌های بین‌المللی، ایران پس از برجام سریع‌تر از حد انتظار صادرات نفت‌خام خود را افزایش داد. اگر مذاکرات کنونی میان تهران و واشنگتن به نتیجه مثبتی منجر شود که نشانه‌هایی از وجود اراده سیاسی در دو طرف دیده می‌شود، این روند می‌تواند بار دیگر تکرار شود.وی گفت: در صورت تغییر شرایط، بازار انرژی ایران نیز دچار تحول می‌شود و خریداران متنوع‌‌‌‌‌‌تری وارد این بازار خواهند شد. با تنوع‌‌‌‌‌‌بخشی به مشتریان نفت ایران، اقتصاد کشور نیز در مسیر پایدارتری قرار می‌گیرد و وضعیت بهتری پیدا می‌کند.
سفیر پیشین ایران در فرانسه با بیان اینکه در گذشته نه‌‌‌‌‌‌چندان دور، کشورهای اروپایی همچون فرانسه، آلمان، انگلیس، هلند و ایتالیا از خریداران اصلی نفت ایران بودند، اما با تشدید تحریم‌ها در مقاطع مختلف، این کشورها واردات نفت از ایران را متوقف کردند، گفت: پس از امضای توافق برجام در سال۲۰۱۵(۱۳۹۴)، رئیس کمیسیون اروپا به تهران سفر کرد و مذاکراتی با وزارت نفت جمهوری‌اسلامی ایران انجام داد. هدف این رایزنی‌‌‌‌‌‌ها، بازگرداندن ایران به جمع تامین‌‌‌‌‌‌کنندگان انرژی اروپا و ایفای نقش در تنوع‌‌‌‌‌‌بخشی به سبد انرژی کشورهای اروپایی بود. در همین چارچوب، شرکت‌های بزرگ انرژی همچون توتال، انی و شل برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام آمادگی کردند.
از جمله، شرکت توتال‌‌‌‌‌‌انرژی در سال۲۰۱۷ با مشارکت شرکت‌های سی‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌پی‌‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌‌آی چین و پتروپارس ایران، قراردادی با شرکت ملی نفت ایران برای توسعه فاز۱۱ میدان گازی پارس‌جنوبی امضا کرد، اما با خروج ایالات‌متحده از برجام در سال۲۰۱۸، شرکت توتال به دلیل فشارهای ناشی از تحریم‌ها از ادامه همکاری با ایران انصراف داد؛ در واقع اروپا در روند گسترش همکاری‌های اقتصادی با ایران، فصل مهمی را به حوزه انرژی -شامل نفت، گاز و پتروشیمی- اختصاص داده‌بود و در سال۲۰۱۶ نیز اقداماتی عملی برای اجرایی‌‌‌‌‌‌سازی این همکاری‌ها انجام داد، با این‌حال تحریم‌های سختگیرانه دولت اول دونالد ترامپ موجب شد روند سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در صنعت نفت ایران متوقف شود.
دلفی درخصوص امکان حضور ایران در بازار انرژی اروپا بعد از جنگ روسیه و اوکرین نیز توضیح داد: در مورد روسیه باید گفت؛ با آغاز جنگ در اوکراین، کشورهای اروپایی واردات گاز از این کشور را تحریم کردند و در نتیجه، سهم روسیه از بازار گاز اروپا به‌‌‌‌‌‌تدریج کاهش‌یافت. روسیه نیز ناچار شد گاز خود را به بازارهایی مانند چین صادر کند. در همین حال، اروپایی‌‌‌‌‌‌ها برای جبران کمبود ناشی از حذف گاز روسیه، به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس روی‌آوردند و در این میان، قطر و عربستان تلاش قابل‌توجهی برای ایفای نقش جایگزین در بازار نفت و گاز اروپا انجام دادند.
وی افزود: ایران اما به دلیل تداوم تحریم‌ها نتوانست از این فرصت برای بازگشت به بازار انرژی اروپا بهره‌‌‌‌‌‌برداری کند، با این‌حال اگر ایران بتواند از مسیر گفت‌وگو و تفاهم، اختلافات خود را با کشورهای اروپایی حل‌‌‌‌‌‌وفصل‌کرده و به یک چارچوب همکاری اصولی برسد، می‌توان به ورود مجدد کشور به بازار گسترده انرژی اروپا امیدوار بود.
بازگشت ایران به این بازار می‌تواند افزون بر ایجاد درآمدهای پایدار از محل صادرات نفت و گاز، مسیر ورود فناوری‌های نوین انرژی به کشور را هموار کند. کشورهای اروپایی به‌‌‌‌‌‌خوبی می‌دانند که ایران با در اختیار داشتن دومین ذخایر گاز طبیعی و سومین ذخایر نفت‌خام جهان، می‌تواند به‌عنوان یک تامین‌‌‌‌‌‌کننده مطمئن، نقش موثری در تامین امنیت انرژی اروپا ایفا کند، از این‌رو لازم است با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد بسترهای مناسب، شرایطی فراهم شود که توسعه زیرساخت‌های انرژی کشور سرعت گیرد و ایران بتواند جایگاه واقعی خود را در بازار جهانی انرژی بازیابد.
