جنگ جهانی

کتاب «تجار، مشروطیت و دولت مدرن» شامل چهار بخش است: بخش مقدماتی با عنوان «تجار در سال‌های پیش از مشروطیت» به سه فصل «روند تحولات تجارتی ایران در قرن نوزدهم میلادی»، «وضعیت اجتماعی تجار» و «مسائل اقتصادی‌– اجتماعی تجار در سال‌های پیش از مشروطیت» تقسیم شده است. در این بخش بنیان‌های اصلی موضوع پژوهش در پیش از جنبش مشروطیت مشخص شده و در ادامه به روند تحولات تجاری ایران در قرن نوزدهم میلادی، وضعیت اجتماعی تجار و رابطه آنها با حاکمیت، روشنفکران و صراف‌ها پرداخته شده است.

نخستین شب بخارا در سال ۱۳۹۸ به «رمان عربی» اختصاص یافته است و طی آن محمد جواهرکلام و عظیم طهماسبی درباره رمان عربی سخنرانی خواهند کرد.

سه سده فرمانروایی خاندان رومانوف در روسیه با کناره‌گیری نیکلای دوم از سلطنت به پایان رسید. شاید اقدام دیرهنگام نیکلای برای انجام اصلاحات بود که اساس سلطنت او و خاندانش را متزلزل کرد. پایتخت روسیه (سن‌پترزبورگ) از سال ۱۹۱۵ درست یک‌سال پس از شروع جنگ جهانی اول دستخوش آشوب شد. در این هنگام تزار که شخصا اداره جنگ را برعهده داشت، دور از پایتخت به سر می‌برد و اداره امور کشور را به همسرش شاهدخت الکساندرا واگذار کرده بود.

جیکوب شیک (۱۶ سپتامبر ۱۸۷۷ -۳ جولای ۱۹۳۷) مخترع و صنعتگر آمریکایی ۱۵ مارس ۱۹۳۲ ماشین ریش‌تراش برقی را اختراع کرد.

دنیای‌اقتصاد: اوضاع ایران در واپسین سال‌های جنگ جهانی به شدت آشفته بود. به گونه‌ا‌ی که هرج و مرجی تمام عیار در آن به چشم می‌خورد. در این هنگام سرخوردگی از مشروطه نزد توده مردم به وضوح مشخص بود، آنان نظم پیشین و شاه مقتدر را از دست داده بودند و در ازای آن بی‌نظمی تمام‌عیاری داشتند.

پلیس جنوب از افراد انگلیسی، هندی و ایرانی تشکیل شده بود. نیمی از افراد ایرانی را نیروهای کوچ‌نشین که نیمه آن را افراد محلی و نیمی دیگر را نیروهای ژاندارمری و نیروهای امنیه‌ سابق و جمعی نیز از طبقات پایین جامعه‌ شهری (طبقات پایین بازار، شاگرد نانواها، حمالان و بیکاران شهری) و روستایی (کارگران کشاورز بی‌زمین) تشکیل می‌دادند.

ششم اسفند ۱۲۹۴ نیروهای روسیه با عقب‌راندن ژاندارم‌های ایران شهر سنندج را تصرف کردند. به‌رغم اعلام بی‌طرفی ایران در جنگ‌جهانی اول، نیروهای درگیر در جنگ از شمال، جنوب و غرب وارد ایران شدند. استان کرمانشاه نیز به سبب قرارگیری در مرز ایران و امپراتوری عثمانی مورد حمله نیروهای عثمانی قرار گرفت.

فردریک کروپ، وارث صنایع کروپ ۱۷ فوریه ۱۸۵۴ به دنیا آمد و تا ۱۹۰۲ عمر کرد. صنایع کروپ از آغاز متعلق به یک خانواده بود و از قرن ۱۶ برای آلمان اسلحه ساخته است.

ايسنا: رییس جمهور ترکیه با انتقاد از مصوبه اخیر پارلمان فرانسه درباره "نسل کشی ارامنه" در زمان جنگ جهانی اول گفت: خودم مستقیم به (امانوئل) ماکرون اعلام کردم که تو در حوزه سیاست تازه وارد هستی. ابتدا باید تاریخ را به خوبی یاد بگیری!

ایسنا: بسیاری از کارشناسان و منتقدان فناوری هوش مصنوعی در چین بر این باورند که توسعه این فناوری می‌تواند منجر به وقوع جنگ جهانی سوم شود. به تازگی اخبار و گزارش‌های جدیدی از سوی اندیشکده سازمان امنیت ملی آمریکا منتشر شده که نشان می‌دهد بسیاری از سیاست مداران و کارشناسان فعال در حوزه هوش مصنوعی درخصوص پیشرفت روز افزون این فناوری ابراز نگرانی کرده‌اند.

مجله «کاوه» یک نشریه روشنفکری و انتقادی بود که از ۲۳ ژانویه ۱۹۱۶ تا ۳۰ مارس ۱۹۲۲ در برلین چاپ و در ایران توزیع می‌شد. سیدحسن تقی‌زاده در جریان جنگ جهانی اول این نشریه را تحت‌نظارت کمیته دفاع ملی منتشر می‌کرد تا احساسات ملی‌گرایانه و ضدروسی و موافق با آلمان را در میان ایرانیان تقویت کند. یکی از دلایلی که تقی‌زاده درفش کاویانی را به‌عنوان نشان نشریه خود انتخاب کرده بود این بود که عقیده داشت درفش کاویانی باید به‌جای نشان شیر و خورشید، نشان ملی ایرانیان باشد. محمد قزوینی، محمدعلی جمال‌زاده (با نام…

رویترز: رهبر جدید حزب دموکرات مسیحی آلمان روز جمعه از انگلیس درخواست کرد که در اتحادیه اروپا بماند و یادآور شد: هموطنانش استقبال انگلیس از شکل‌گیری دوباره آلمان پس از جنگ جهانی دوم را از یاد نبرده‌اند. درحالی‌که شمارش معکوس برای خروج انگلیس از اتحادیه اروپا آغاز شده است، آنگرت کرامپ کارن باوئر، رهبر جدید حزب دموکرات مسیحی آلمان در درخواستی دقیقه نودی به سیاستمداران، صاحبان صنایع و هنرمندان آلمانی پیوست و از انگلیس خواست که در اتحادیه اروپا باقی بماند. آنان در نامه‌ای که در روزنامه تایمز منتشر شد،…

میزبانی و میهمان‌نوازی گرم ایران از جنگ زدگان و آوارگان لهستانی در روزهای سخت قحطی و اشغال رخدادی نیست که به آسانی گرد و غبار فراموشی به روی آن بنشیند. این رخداد برای ایرانی که از همان آغاز جنگ جهانی، یک کشور بی‌طرف بوده، اما زخم‌های جنگ بر تنش نشسته است، نشان لیاقت و سربلندی است.

۲۲ دی ماه ۱۲۹۷ خانواده های افسرانی که توسط انگلیسی‌ها اعدام شده بودند برای شکایت از وثوق‌الدوله رئیس‌الوزرای وقت که به اعتراض آنان توجه نکرده بود، ۲۲ دی مقابل کاخ گلستان اجتماع کردند. انگلیسی‌ها ۲۲ تیرماه همان سال (ژوئیه ۱۹۱۸) درست چهار ماه مانده به پایان جنگ جهانی اول، چهارده افسر نیروهای مسلح ایران را بدون کوچک‌ترین دلیل اعدام کرده بودند. این افسران به‌منظور دفاع از وطن که قبلا اعلام بی‌طرفی کرده بود با نیروهای انگلیسی جنگیده و بعدا دستگیر شده بودند.انگلیسی‌ها ماه‌ها پس از اینکه لنین همه…

پس از جنگ جهانی اول، اقتصاد ویران ایران به تدریج رو به ثبات گذاشت و تا اندازه‌ای نیز یکپارچگی خود را به‌دست آورد: خاتمه جنگ، خود عامل ایجاد ثبات بود، در پی گسترش اقتدار دولت مرکزی از ۱۳۰۰ به بعد، دست‌کم جاده‌ها امن‌تر و راه‌زنی کمتر شد و در نتیجه هزینه حمل‌ونقل و خطر تجارت کاهش یافت، افزایش و ثبات درآمد نفت (نسبت به مرحله قبل) موجب افزایش تقاضای داخلی و کاهش کسری تراز پرداخت‌ها و در نتیجه بهبود اوضاع اقتصادی شد؛ احساس امنیت اقتصادی فزونی یافت.

انتخاب: واشنگتن به عقب نشینی از توافق هسته ای اکتفا نکرد؛ بلکه بر تحریمها افزود، تا تمام طرفهایی که با ایران همکاری دارند را نیز در بر گیرد. در واقع، آمریکا به این طریق، برای اثبات نظریه اش مبنی بر اینکه جنگ جهانی سوم، اقتصادی است، نه نظامی، تلاش می کند.

امیلی گرین بالچ، اقتصاددان و جامعه‌شناس مدافع صلح جهان نهم ژانویه ۱۹۶۱ در ۹۴ سالگی در کمبریج چشم برجهان فرو بست.

یکی از مهم‌ترین فرازهای زندگی فروغی حضور او به‌عنوان نماینده ایران در کنفرانس صلح ورسای به منظور پیگیری خسارت‌های ناشی از جنگ‌جهانی اول به ایران بود. فروغی پس از مدتی سردرگمی در نامه‌ای که از پاریس می‌نویسد و در مجموعه مقالات فروغی به چاپ رسیده است، بخش‌هایی از وضعیت هیات اعزامی ایران و عدم حمایت دولت ایران که منجر به سردرگمی این گروه شده بود را این‌گونه توصیف می‌کند:

فارس: رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارشنبه گفت که قصد دارد نیروهای کشورش را با آهستگی از سوریه خارج کند.

ایسنا نوشت: صدراعظم آلمان می‌گوید برلین همچنان در ۲۰۱۹ به دنبال راهکارهایی برای چالش‌های جهانی خواهد بود و همچنین مسوولیت بزرگتری در جهان تقبل خواهد کرد.

بعد از جنگ جهانی اول تغییرات گسترده‌ای در مسائل سیاسی و اقتصادی جهان به‌وجود آمد. در درجه اول، کشورهای تازه استقلال یافته بعد از جنگ، به‌دنبال راهی بودند تا با خود اتکایی و استقلال اقتصادی، استقلال سیاسی تازه کسب‌شده‌شان را تحکیم بخشند. بسیاری از این کشورها انگیزه خود اتکایی اقتصادی را با کاهش واردات، ایجاد تعرفه‌های گمرکی سختگیرانه، حذف تجارت آزاد و ساخت صنایع مصرفی و غذایی برای کاهش وابستگی شروع کردند. در طرف مقابل کشورهای صنعتی مصرف‌کننده موادغذایی و موادخام کشاورزی، در نتیجه جنگ به اهمیت…

ویلیام ادوارد بوئینگ، مهندس آمریکایی، سازنده هواپیماهای بوئینگ و موسس شرکتی به همین نام اول اکتبر سال ۱۸۸۱ در ایالت میشیگان به دنیا آمد. ویلیام پس از طی مراحل تحصیلی در سال ۱۹۰۸ با هدف تاسیس یک شرکت تولید چوب به سیاتل رفت.

بعد از جنگ جهانی اول و از سال ۱۹۲۰ به بعد شرکت نفت ایران و انگلیس به توصیه مشاوران حقوقی و مالی خود و به دلیل اهمیت نفت جنوب ایران برای دولت بریتانیا درصدد برآمد علاوه بر تمدید امتیاز دارسی، برخی از اختلافاتی را که درباره مسائل مالی و فنی قرارداد وجود داشت رفع کند. نیاز بریتانیا به نفت ایران سبب شد تا تولید نفت ایران از یک‌میلیون و ۷۴۳ هزارتن در سال ۱۹۲۱ به رقم ۷ میلیون و ۸۷ هزار تن در سال ۱۹۳۳ افزایش یابد. با این‌ حال میزان رشد حق امتیاز ایران در این سال‌ها نه‌تنها به‌اندازه رشد استخراج نفت…

در دوره پهلوی اول در پرتو تحولات فرهنگی شاهد گسترش سینماتوگراف در ایران هستیم. البته پیش از این سینماتوگراف در ایران بود اما در این مقطع گسترش زیادی پیدا کرد و نیروهای خارجی از آن استفاده ابزاری می‌کردند تا از این طریق با مردم کشور اشغال شده ارتباط برقرار کنند و نوعی تحبیب قلوب ایجاد شود. در این راستا فعالیت موسسات خیریه را هم در این دوران داریم که هدف آن مقابله با قحطی، گرسنگی و بیماری‌ها بود. متاسفانه در سال‌های اخیر طرح ارقام اغراق‌آمیز در رابطه با قحطی بزرگ منجر به سیاسی شدن ابعاد این…

دنیای اقتصاد: ویرانی‌های متعاقب جنگ جهانی اول در بخش‌های مختلفی از ایران قابل پیگیری است. با این همه بخش‌های جنوبی، غربی و شمال غربی ایران بیش از همه محل تاخت‌وتاز نیروهای روس و انگلیس بود و متعاقب آن مصائبی نظیر جنگ و قحطی در این نواحی بیش از سایر بخش‌های ایران احساس می‌شد. اردبیل یکی از شهرهایی است که وضعیت آن طی جنگ جهانی اول قابل‌توجه بود. حضور نیروهای روسی در این شهر از یکسو و قحطی و بیماری‌های کشنده که در این زمان فراگیر شده بود، از سوی دیگر زندگی مردم شهر را در تنگنا قرار داده بود. امید اخوی، پژوهشگر…

غلامحسین صالحیار، مترجم و محقق و روزنامه‌نگار مشهور نوزدهم آذر سال ۱۳۸۲ در تهران درگذشت.

مشرق: رئیس جمهوری آمریکا به تظاهرات گسترده موسوم به جلیقه زردها در فرانسه واکنش کنایه‌آمیزی داشت و اعلام کرد: معترضان فرانسوی شعار می‌دهند ترامپ را می‌خواهیم!

دنیای اقتصاد: دکتر مجید تفرشی از جمله پژوهشگرانی است که برای سال‌ها به آرشیوهای بریتانیا مراجعه کرده و اسناد تاریخی مربوط به ایران در این آرشیوها را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. وی طی سخنرانی خود در کنفرانس «ایران و پایان جنگ جهانی اول» که روز ۱۱ آذر در محل آرشیو ملی ایران برگزار شد، نگاهی به برخی از اسناد مربوط به مداخله بریتانیا در امور داخلی ایران طی جنگ جهانی اول داشت. به عقیده دکتر تفرشی این سال یکی از محنت‌بارترین سال‌های تاریخ ایران است. در ادامه بخشی از سخنرانی این پژوهشگر تاریخ را می‌آوریم.

فارس: رئیس‌جمهور آمریکا یک بار دیگر موضوع هزینه‌های سازمان پیمان آتلانتیک شمالی را مطرح کرده و از کشورهای اروپایی خواسته است تا سهم بیشتری از هزینه‌های ناتو را عهده‌دار شوند.

دنیای اقتصاد: موضوع تاسیس خط آهن در ایران برای سال‌ها از مسائلی بود که ذهن روشنفکران ایرانی را به خود مشغول کرده بود و یکی از بزنگاه‌هایی که بحث در این زمینه به‌طور مفصل مطرح شد، زمانی بود که نصرت‌الدوله فیروز، وزیر امورخارجه ایران در سال ۱۹۱۹ در اروپا به‌سر می‌برد. در همایش ایران و پایان جنگ جهانی اول که ۱۱ آذرماه در محل آرشیو ملی برگزار شد، علی الله‌جانی مقاله خود را پیرامون این موضوع ارائه داد و تلاش کرد مناقشاتی که در این مقطع تاریخی در رابطه با تاسیس راه‌آهن وجود داشته است را بررسی کند. متن سخنرانی او…