عدم پیدایش تحول اساسی در ساختار نیروها و روابط تولید در ایران قدیم بیشک باید ناشی از مجموعهای از عوامل بهویژه شیوه تولید آسیایی استبداد شرقی، عدم استقلال طبقات اجتماعی، عدم پیدایش نیروهای نوساز و اختلال اساسی و متناوب در فرآیند انباشت سرمایه و سرانجام عدم وقوع تحولی ایدئولوژیک (به شیوه اخلاق پروتستانی در غرب) بوده باشد. پیش از پیدایش تاثیرات تمدن غربی بر ایران، ساخت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ایدئولوژیک در ایران قدیم از حیث عقبماندگی متعادل بودند.